شعر جواهری از منظر تحلیل ساختاری (بررسی موردی دو قصیده دینی شاعر)

امروزه روشن شده است که ادبیات، رویدادی است که در متن زبان جنبه پیدایی به خود می گیرد؛ چرا که زبان به ادبیات شکل می دهد و بدان هویت می بخشد. در واقع زبان یک نظام آوایی، دستوری و واژگانی برای بیان اندیشه و احساس است. با مطرح شدن مکتب صورتگرایی و پس از آن ساخت گرایی، ناقدان بر این عقیده شدند که اثر ادبی را بدون هرگونه پیش زمینه‌ای باید نگریست و در نقد و تحلیل متن ادبی، باید تنها به خود اثر پرداخت، نه به حوزه‌های بیرون از قلمرو ادبیات. بر این اساس، مقاله حاضر ضمن روشن کردن شیوه تحلیل ساختاری- که جزیی از تحلیل زبان-شناسی است -به صورت نظری در آثار منظوم، ‌با پیاده کردن این نظریه علمی بر دو قصیده برجسته شاعر معاصر عراقی محمد مهدی جواهری، به دنبال کشف ساخت مشترک و در نتیجه ویژگی‌های زبانی شاعر است، هرچند رسیدن به ساخت مشترک و ثابت، با تحلیل مجموعه ای وسیع از آثار، ممکن خواهد بود. برخی از یافته های پژوهش، حاکی از آن است که وزن و بحر در هر دو قصیده با مفهوم و محتوای آنها هماهنگ است، هم حروفی و هم آوایی اندک در این دو قصیده، باعث ضعف موسیقی درونی آن ها شده است. پس، از یک سو ساختار واژگانی و کلمات محوری در دو قصیده به خوبی در خدمت اندیشه و عاطفه شاعر قرار گرفته و از سوی دیگر، هنجارگریزی و آشنایی زدایی، موجب برجسته سازی زبان شعری هر دو قصیده شده است.