گذار محمود تیمور از سنّت به تجدّد

عصر نهضت، روزگار تجدید زندگی عرب بود. تحوّل و دگردیسی در ساختار زندگی سیاسی- اجتماعی عرب، پس از عصر نهضت، دگرگونی در عرصه ادبیّات را نیز در پی داشت. با دگرگونی‌های ادبی، داستان در معنای امروز آن به عنوان یک نوع ادبی جدید وارد ادبیّات شد و گونه‌های مختلفی را آفرید که پیش از آن یا وجود نداشت یا شکلی متفاوت داشت. یکی از گونه‌های نو آفریده این نوعِ ادبی، داستان کوتاه بود. محمود تیمور، از پیشگامان داستان کوتاه در مصر، در این گونه داستانی خوش درخشید و به عنوان پدر داستان کوتاه عرب شناخته شد. در این پژوهش پس از بیان زمینه‌های سیاسی-‌ اجتماعی- ادبی عصر نهضت، با روش ساختاری به بررسی و تحلیل دگرگونی‌های ذهن، زبان، شکل و ساختار دو داستان «الشیخ جمعه» و «عم‌متولی»، از نخستین داستان‌های تیمور پرداخته می‌شود. داستان اوّل «الشیخ جمعه» با تعلّق به گونه داستان کوتاه واقع‎گرا، در شکل و محتوا ویژگی‌های یک قصّه رمانتیک کهن را نیز در خود دارد و جلوه‌های سنّت در آن بیشتر است، حال آن‌که در داستان دوم، «عم‌متولی»، به داستان‌های کوتاه واقع‎گرای جدید، نزدیک‌تر است.