نقد و بررسی نسخۀ خطی زبده الاعراب تالیف عبدالله بن محمد

نسخه‌های خطی، میراث مکتوب و برجای‌مانده گذشتگان است و ارزش و اهمیت حفظ این آثار بر کسی پوشیده نیست. نسخۀ خطی زبده الاعراب تالیف عبدالله بن محمد، کتابی است حاوی مباحث صرفی و نحوی که به‌طور ویژه به اعراب و شرح مختصر کتاب اظهار الاسرار فی النحو نوشتۀ محمد بن پیرعلی بن اسکندر بِرکَوِی می‌پردازد. این اثر، گذشته از ارزش فنی، آموزشی و علمی‌اش، از آن جهت که نخستین اعراب نگاشته‌شده بر کتاب اظهار الاسرار است شایسته توجه و تصحیح و نقد است. شایان ذکر است اظهار الاسرار از مهم‌ترین کتب علمی و آموزشی نحوی در مدارس دینی ترکیه به شمار می‌آید. از زبدهالاعراب چهار نسخه در کتابخانه‌های سراسر دنیا به دست آمده است که یکی از آنها در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. نسخه‌های دیگر این اثر، در کتابخانه‌های بزرگی چون کتابخانۀ ملی فرانسه و کتابخانۀ دانشگاه ملک فیصل عربستان موجود است. این مقاله با رویکردی توصیفی تحلیلی، ضمن بیان شرح حالی از مولف اظهار الاسرار و مولف زبده الاعراب، نسخۀ زبده الاعراب را کامل و جامع معرفی می‌کند. سپس از محاسن، معایب و ویژگی‌های فنی آموزشی این نسخه که در جریان مقابله، تحقیق و تصحیح به دست آمده است، گزارشی ارائه خواهد داد. از آنجا که تاریخ کتابت دو نسخه از نسخه‌های موجود نامعلوم است و تاریخ کتابت دو نسخۀ دیگر نیز با زمان تالیف کتاب فاصلۀ زیادی دارد، تشخیص نسخۀ نخست و اصل دشوار است؛ از همین‌رو، از مهم‌ترین نتایج این مقاله، دریافت بهترین روش تصحیح این نسخۀ خطی است.

the study and investigation of the zubdat al-i’rab manuscript written by abdallah-ibn-muhammad

the manuscripts are the written heritages and possessions of our predecessors and their maintenance and retention is of great importance. the “zobdat al-e’rab” manuscript, which is written by “abdallah-ibn-muhammad”, is a book including morphological and syntactical topics, which in particular deals with the grammatical analysis and brief description of the “ezhar al-asrar fi al-nahv” that is written by “muhammad-ibn-pirali-ibn-eskandar berkavy”. besides the technical, educational and scientific worthiness and importance, this book worths noting, correction and criticism since it is the first grammatical analysis of the “ezhar al-asrar” book. it should be emphasized that the “ezhar al-asrar” book is among the important and significant morphological scientific and educational books which is taught in most of the religious schools of turkey. four copies of the “zobdat-al-e’rab” have been found in the libraries all over the world, which one of them preserves in the library of the islamic parliament of iran. other copies of this valuable book exist in big libraries in the world such as the french national library and library of the “king faisal” university. using a descriptive, analytical approach, this paper provides biographies of the authors of the “ezhar al-asrar” and the “zobdat al-e’rab ” books and introduces the “zobdat al-e’rab” manuscript completely. also, the excellences, shortcomings and technical issues of the manuscript have been presented which are obtained during the collation, investigation, and correction. the exact writing dates for two copies of this manuscript are unknown to us. also the writing dates of the two other copies are much later than the writing date of the original copy. as a result, determination of the first and the original copy seems to be difficult. one of the important results which is obtained and reported by this paper is the best way which can be used in order to correct this manuscript.