روش‌شناسی ترجمۀ مقولات فرهنگی در خطبه قاصعه - مقایسۀ ترجمه‌های آیتی و شهیدی با تکیه‌بر چارچوب نظری نیومارک

در نظریه‌پردازی‌های نوین در حیطۀ مطالعات ترجمه، به عناصر فرهنگی و بومی متن مبدا توجه ویژ‌های می‌گردد. یکی از مدل‌های ارزیابی ترجمۀ مقولات فرهنگی، الگوی پیشنهادی پیتر نیومارک (1988) می‌باشد. این جستار با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس نظریه نیومارک به بررسی و نقد شیوۀ ترجمۀ مفاهیم فرهنگی موجود در خطبۀ صد و نود و دوم نهج‌البلاغه (خطبه قاصعه) ترجمه‌های آیتی و شهیدی می‌پردازد. هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان ترجمۀ‌پذیری عناصر فرهنگی از زبان مبدا (عربی) به زبان مقصد (فارسی) و بازتاب آن در ترجمه‌های مورد نظر است. نتایج این جستار گویای آن است که در این خطبه، بیشترین فراوانی مقولات فرهنگی از نوع «نهادها، آداب و رسوم» و پس از آن «بوم‌شناسی» و «بعد مادی فرهنگی» بوده‌است و پربسامدترین روش‌ها در ترجمۀ مفاهیم فرهنگی، به ترتیب «انتقال»، «معادل فرهنگی» می‌باشد. شایان ذکر است شهیدی در ترجمۀ خود از راهکار فرآیندهای تلفیقی –که ناشی از تعلیقات پایانی کتاب است- بهرۀ زیادی برده، راهکاری که در ترجمه آیتی مغفول مانده است

translability of cultural elements in qasea sermon of nahj al-balagha - comparison of ayati and shahidi translations with consider to newmark theory

one of the models for evaluating the translation of cultural elements in texts is the model proposed by peter newmark (1988). using a descriptive-analytical method and based on newmark’s theory, this article examines and criticizes the method of translating cultural elements in the 192 sermon of nahj al-balaghah (qasea sermon) in ayati and shahidi translations. the purpose of this study is to investigate the translatability of cultural elements from the source language (arabic) to the target language (persian) and its reflection in the translations. the results of this study show that in this sermon, the highest frequency of cultural elements such as “organization, customs”, “ecology” and “material culture”. the most common methods used to translate cultural concepts in both translations are “transcribe” and “cultural equivalent”. of course, it is worth mentioning that shahidi has benefited a lot in his translation from the solution of “couplet” -which is the result of the final comments of the book; a solution that has been neglected in the ayati translation.