روش شناسی رویکردِ خوانشی نصر حامد ابوزید از اندیشه عبدالقاهر جرجانی

بررسی سیر تحولی اندیشه های اسلامی بیان گر توجه متفکران با رویکردهای گوناگون به متون دینی است. همین امر، سبب شکل گیری علوم مختلف بر مبنای جهان بینی دینی گردیده تا اینکه علوم مشترک متاثر از آن شدند. این تاثیر و تاثر در حوزه اندیشه، به ویژه در زمینه علوم بلاغی بسترساز بسیاری از تحولات شد. یکی از متفکران نواندیشِ معاصر عربی، نصر حامد ابوزید (1943 م) است که با گزینش تئوری های هرمنوتیکی به تطبیق مطالعات خود در اندیشه بلاغی عبدالقاهر جرجانی (471 ه) پرداخت. در پرتو اهمیت مسئله که شناخت الگوی فکری جرجانی و بهره برداری های صورت گرفته از آراء ایشان توسط ابوزید با رویکردهای فکری – انتقادی جدید است، مقاله حاضر کوشیده است تا با رویکرد کیفی و به روش استقرایی به استخراج محلِ استنادهای ابوزید از آراء جرجانی، بررسی ریشه های فکری و نحوه خوانش این آراء در اندیشه او بپردازد. نتایج تحقیق حاکی از این است که نصر حامد با یک رویکرد انتقادی و دو روش: استناد به اندیشه متفکران و هرمنوتیک نسبی گرایی به تحلیل میراث اسلامی می پردازد. وی با خوانش و تغییر روش فکری جرجانی در فهم متن، او را در نسبی گرایی در فرهنگ عربی پیشگام می داند. ابوزید با انتساب مولفه هایی همچون خواننده محوری، نفیِ قصد متکلم، نفیِ معنای ظاهری و نفیِ استلزامِ معنایی در عبارت های دارای معنای مجازی، تعدد قرائت ، تعدد متکلم و برابری اعجاز با برداشتِ نواندیشانه به اندیشه جرجانی، وی را جریان ساز رویکردی انتقادی در حوزه فکر معاصر عربی می داند.

methodology of nasr hamed abuzeid's reading approach from abdul qahir jarjani's thought

retrospective analysis of islamic thought reflects thinkers’ focus on religious texts through various approaches. this has led to the establishment of various sciences based on religious approach hence influencing common science. this mutual effect in the realm of thought, specially in rhetoric prepared the ground for many developments. some of the contemporary new arab thinkers including nasr hamed abu zayd (1943) studied the rhetorical thought of abd al-qahir al-jurjani (471 ah) by hermeneutic theories. regarding the importance of understanding jurjani’s thought pattern and abu zayd’s use of his ideas by new thinking-critical approaches, the present study attempts to exploit abu zayd’s documentations of jurjani’s thoughts, analyzes the thought roots and the reading of these ideas in his view through qualitative approach and inductive method. the study yielded the results that nasr hamed uses a critical approach and two method -referring to the thinker’s ideas and hermeneutical relativism- to analyze the islamic legacy. by jurjani’s reading and changing his thinking method to understand his content, nasr hamed considers him a pioneer of relativism in arabian culture. by associating elements like reader-response criticism, death of the author, negation of denotative meaning and negation of entailment in phrases containing figurative meaning, frequency of reading, frequency of author and parity of inimitability with fusion of horizons in jurjani’s thought, nasr hamed considers him a trendsetter of a critical approach in the arabian contemporary thought realm.