تحوّل معنایی «یا رب» در بدیع و دستور فارسی و تطبیق آن با شعر عربی و فارسی

شاعران و نویسندگان بزرگ ادبیات فارسی و عربی، به مدد موهبت سرشار و ذوق هنری خود، ترکیبات واژگانی را، هم از لحاظ ساختاری و هم از حیث معنوی، متحوّل کرده اند. در این میان، یکی از مصادیق این خلاقیت ها، کاربرد ترکیب «یارب + ادات استفهامی تعجبی» است که برای ابراز تعجب همراه با اغراق یا غلو، نسبت به امری به کار می رود. زمانی که «یارب» همراه ادات استفهامی تعجبی باشد، اغراق در تعجب را نشان می دهد، چون در علم بدیع، گاهی خود ندا برای تعجب و ابراز شگفتی است و گاهی «سوال» مفید تعجب است و زمانی که این دو با هم ترکیب می شوند تعجبی شدید و غلوآمیز به همراه دارند. این در حالی است که ترکیب «یا رب» در زبان اصلی خود ساختاری ندایی دارد و مفهومی دعایی از آن مستفاد می-شود. کامل ترین مفهوم معادل برای «یا رب + ادات استفهام مفید تعجب»، در زبان فارسی، ترکیب (بنامیزد) است. این مقاله، حاصل تحقیق در دو حوزه بدیع و دستور زبان پارسی و نیز حوزه بلاغت زبان عربی در شعر و نیز قرآن کریم است.