خوانش پسااستعماری پنج‌گانۀ مدن‌الملح از دریچۀ نظریۀ چندآوایی باختین

دو نظریۀ پسااستعماری و چندصدایی (پولیفونی) از جهت واکاوی گفتمان تک‌صدای قدرت، پیوندی نزدیک با یکدیگر دارند. درحالی‌که میخائیل باختین رمان چندصدایی را جهانی هزارتو و رنگارنگ و عرصه‌ای برای پژواک آواهای گوناگون می‌داند، نظریه‌پردازان پسااستعماری نیز می‌کوشند سویه‌ها و مولفه‌های سلطه‌گریِ هژمونیک متون ادبی را بکاوند و صدای مردمانِ درحاشیه و فرودست را موضوع نقد ادبی قرار دهند. بر این اساس، پژوهش پیش رو، با اتکای بر مفروضات نظریۀ چندصدایی باختین، می کوشد مولفه های این نظریه، از جمله شیوۀ روایت، تعدد گفتمان و گونه های الحاقی را در پنج‌گانۀ مدن‌الملح (شهرهای نمک)، که روایتی است شبه‌تاریخی از فرآیند پیدایش نفت در شبه‌جزیرۀ عربستان و دگردیسی رویکرد استعمار (از شیوۀ کلاسیک به نو)، بکاود و برمبنای آن، خوانشی پسااستعماری از رمان مزبور ارائه دهد. دستاوردهای این مقاله را می‌توان در دو مورد نظری و کاربردی خلاصه کرد: اول، منطق مکالمه‌ای و نظریۀ چندصدایی میخائیل باختین، به‌دلیل کاربستش در تبیین مولفه‌های سلطه‌گری و تک‌صداییِ قدرت مطلقه، می‌تواند افق‌های نوینی در حوزۀ مطالعاتی پسااستعماری بگشاید؛ و دوم، عبدالرحمن منیف در پنج‌گانۀ مدن‌الملح، با ارائۀ آواها و گفتمان‌های مختلف و گونه‌های الحاقیِ برگرفته از سنت فکری و فرهنگیِ عربیاسلامی، گفتمان مسلط استبداد/استعمار را وارد منطق مکالمه‌ای کرده و مشروعیت برساختۀ آن را با قراردادن در کنار پادگفتمان‌های هم‌ارز، از کار انداخته است.

Postcolonial Reading of Novel Cities of Salt Based on Polyphony Theory of Mikhail Bakhtin

Postcolonialism and the theory of polyphony are closely related in terms of analyzing the monophonic discourse of power. While Mikhail Bakhtin considers the polyphonic novel as a labyrinthine, colorful world that gives vent to heterogeneous voices, postcolonial theorists attempt to investigate aspects and factors of hegemonic tyranny and discuss the voice of the marginalized and the disadvantaged people as the topic of literary criticism. Cities of Salt by Abdul Rahman Munif (the famous Arab novelist), which is a quasihistorical account of the process of the discovery of oil in Saudi Arabia and the transformation in the point of view of colonialism (from classic to modern), adopts a polyphonic and dialogic narrative in order to offer a multifarious image of the middle east during the colonial and the postcolonial periods. It sets out to show how the modern colonialist perspective of the United States substitutes the classic British one. In theoretical terms, the present study expounds upon some of the most central components of Mikhail Bakhtin’s theory of polyphony and dialogism so as to apply it to postcolonial studies. In applied terms, the writers have attempted, relying on assumptions of Bakhtin’s polyphonic theory –such as the narrative line, the multiplicity of discourse and the incorporated genres– to offer a postcolonial reading of the pentalogy Cities of Salt. Hence, the findings of the present article can be divided into two theoretical and applied parts: first, dialogism and the polyphonic theory of the novel by Bakhtin can open new horizons in the field of postcolonial studies, such as divulging the hegemonic aspects of the literary text and, more specifically, the narrative. Second, Abdul Rahman Munif, in Cities of Salt, offers various voices and discourses so as to push the dominant discourse of tyranny/ colonialism into a dialogic structure and nullify its madeup authority through juxtaposing it with other, equally valid, antidiscourses. Third, the writer offers incorporated genres adapted from the cultural ArabicIslamic tradition in order to render null and void the oriental discourse of colonialism, which consists of robbing the colonized of their identity and ignoring their history and culture in an attempt to make them appear as savage barbarians.