کارکرد گفتگو در اشعار مقاومت محمود درویش بر مبنای نظریۀ گفتگومندی باختین؛ موردپژوهی شعر «جُندیٌ یحلم بالزنابق البیضاء»

باختین در فضای تک صدای حاکم بر جامعه خود، ادبیات را عرصه ای برای انتقاد قرار داد و با ارائه نظریۀ     گفتگومندی، پایه گذار برخی از نظریه ها و رویکردهای نقدی و ادبی شد. متن ادبی به ویژه رمان، از دیدگاه باختین، محل تضارب ایدئولوژی هایی هست که شخصیت های اثر آن را نمایندگی می کنند. گرچه این دیدگاه در ابتدا با تحلیل متون روایی از جمله آثار داستایوفسکی جلوه گر شد، اما اتکاء به آن در تحلیل متون شعری نیز این متون را با تحلیلی نو مواجه کرد. از مهم ترین موقعیت های جلوه گری چندصدایی و منطق مکالمه، وجود عنصر گفتگو در این متون است. گرچه گفتگو صرفاً نمی تواند با گفتگومندی یکی باشد، اما می تواند محلی برای ابراز چندصدایی متون ادبی تلقی گردد. بنابراین این پژوهش درصدد است تا با استفاده از نظریۀ گفتگومندی باختین به بررسی گفتگوهای موجود در شعر «جُندیٌ یحلم بالزنابق البیضاء» محمود درویش بپردازد تا ضمن تبیین صداهایی که درویش در این شعر بازتابانده است به کارکرد این عنصر در ساختار متن شعری بپردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد که درویش در راستای تبیین مظلومیت ملت فلسطین، تک‌صدایی را انتخاب نکرده است؛ بلکه در قالب های روایی ساده و گفتگوهایی متعدد از زبان فلسطینیان و اشغالگران ضمن ارائۀ دیدگاههای هر دو سو و دیگر صداهای پیرامونی، شعرش را به محلی برای ابراز حقانیت شخصیتها بدل کرده و خواننده را در مقام داوری منصف به شعر خود دعوت نموده است.

Function of Dialogue Element in Mahmud Darwish’s Poetry of Resistance According to Bakhtin’s Dialogism Theory(Case Study of Jundy yahlam bialzanabiq albayda’)

Bakhtin’s theory about dialogism of texts, polyphonic novel, intertextual relations and carnivals has inspired several literary critics and theoreticians in west. In Bakhtin’s point of view, human is a social being that finds his/ her truth of being in dialogic relationship with others; therefore, the truth of being of a text not only expresses the writer’s ideology, but also is a place for expression of ideologies possessed by each character that each one of them is representative of a stratum and ideology.  However, this point of view has appeared in analysis of narrative texts such as Dostoevsky’s works initially, relying on it in poetry has also confronted these texts with a new analysis. One of the most important blaze situations of polyphony and logic of conversation is the element of dialogue in these texts. Although, dialogue cannot be the same as dialogism merely, it can be considered as a place for expression of polyphony of literary texts. Therefore, the present study seeks to address the function of polyphony in the structure of poetic texts, meanwhile explaining the voices that Darwish had utilized in his poems through investigating existing dialogues in Mahmud Darwish’s  one poem that is uttered by characters depicted by Darwish and demonstrate dialogism of his poetry. The results of the analysis show that Darwish have not selected monologue in order to demonstrate oppression of the Palestinian people, but in simple narrative formats and various dialogues between Palestinians and occupiers has changed his poems to a place for expression of characters’ legitimacy meanwhile presenting both parties’ point of views and surrounding voices and the reader is invited to his poem as a fair judge.