جلوه‌های تمایز در رمان اللَّص وَ الکِلاب بر اساس الگوی جامعه‌شناختی پیر بوردیو

در نگاه بوردیو جهان اجتماعی بر پایۀ تمایز استوار است که این تمایز در مفاهیم ساختاری چون فضا، میدان، طبقه و سرمایه و همچنین در سطح مفاهیم کنشی، یعنی عادت‌واره، عملکردهای درون میدان و ذائقه و سلیقه نمایان است. معمولاً متن‌هایی چون هنر، رمان، ادبیات و حوزه‌های دیگر فرهنگ‌عامه سرریزهای جامعه‌اند که تحلیل و بررسی آ‌نها می‌تواند پژوهشگران را به درک و فهم جامعه رهنمون سازد. فهم متن‌های ادبی با رویکرد بوردیویی، می‌تواند شیوه‌های تمایز در هر جامعه‌ای را نشان دهد. رمان اللَّص وَ الکِلاب از داستان‌های نمادگرایانۀ نجیب محفوظ است که قابلیت بررسی در چارچوب مصادیق مزبور را دارد؛ چراکه نویسنده با درنظرداشتن مفاهیمی همچون دین، فرهنگ، جامعه و طبقه به بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی حاکم در جامعۀ مصر می‌پردازد و به ناعدالتی های حاکم بر آن جامعه خُرده می‌گیرد. روایت داستان به‌گونه‌ای شکل یافته که محدودیت‌ها و شرایط خاص اجتماعی، به مجموعه‌ای گسترده و پیچیده از الزامات فردی و جمعی وابسته است. پژوهش حاضر به روش نقد جامعه‌شناسی با تکیه ‌بر نظریۀ پیر بوردیو است که رمان اللَّص وَ الکِلاب را از بعد جامعه‌شناختی و با رویکرد تحلیلی بررسی می‌ کند و درصدد نشان‌دادن و بررسی جلوه‌هایی از تمایز در این رمان است که در قالب مفاهیم بوردیویی همچون منش ها و عادت‌واره ها، زمینه ‌ها و میدان ‌ها، عرصه‌ ها و سرمایه ها، فضاهای اجتماعی، طبقات اجتماعی و نیز ذائقه ها و سلیقه ها نمود یافته است. یافته‌های پژوهش حکایت از این واقعیت دارد که نویسنده در رمان مزبور، با بررسی نقش عاملان کنش در ساختارهای اجتماعی، نوعی تشخص طبقانی و فرهنگی را بر اساس عادت‌واره ‌ها، سرمایه‌ها، فضاهای اجتماعی و شخصیت‌ها در میدان‌های مختلف برجسته می‌کند؛ به‌طوری که شخصیت‌ها در میدان‌های مختلف متناسب با عادت واره‌ هایشان که ناشی از سرمایه‌ ها، ذائقه ‌ها و نیز جایگاه و طبقات اجتماعی آنها در فضاهای اجتماعی است، جلوه هایی از تمایز را به نمایش می گذارند.

Manifestations of Difference in the Novel AlLas and AlKilab using Bourdieu’s Sociological Model

In Bourdieu’s view, social world is based on difference, and difference is manifested in structural concepts such as social space, field, class, capital and also in practice concepts like habitus, actions within field, taste and preference. Usually such fields as art, literature, and culture are rich representations of society, the analysis of which will result in understanding society. Therefore, understanding literary texts, for example, through Bourdieu’s approach will show ways of difference in societies. AlLas va alKilab is one of Najib Mahfuz’s symbolic novels that is suitable to be investigated using the abovementioned concepts as the novelist, considering concepts such as religion, culture, society and class, deals with social and political status of society of Egypt and criticizes the dominant injustice. The novel narrates limitations and specific conditions that are dependent on a vast and complicated set of personal and social necessities. Within sociological criticism and using Bourdieu’s theory, that this research examines the novel AlLas va alKilab from a sociological perspective and with an analytical approach.the study tried to investigate and show manifestations of difference in AlNas va alKilab represented in concepts of habitus, field, capital, social space and social classes, taste and preference. The results of the study showed that the novelist highlights a kind of cultural and class difference based on habitus and capitals of characters in different fields by examining the role of characters in social structures, so that characters in different fields and based of their habitus and according to their capitals, taste and their position and social classes in social spaces, show different manifestations of difference.