قصیدۀ «نهج البرده»ی احمد شوقی در آیینۀ آرای نقدی و بلاغی محمود بستانی

روش ساختارگرایی که محمود بستانی آن را به‌عنوان یکی از شیوه های تحلیل متن قلمداد کرده است، بر مبنای هشت عنصر ادبیِ پیام، موضوع، معنایی، صوری، لفظی، موسیقایی، ادبی و ساختار متن  به تحلیل یک اثر  می‌پردازد و با  تبیین ارتباط بین جنبه های زیبایی شناسی و معناشناسی اثر،  ساختار کلی آن را به‌عنوان پیکری واحد بررسی می کند.  دیدگاه های بستانی در روش ساختارگرایی که در دو کتاب القواعدالبلاغیه فی ضوء المنهج الاسلامی و البلاغه الحدیثه فی ضوء المنهج الاسلامی  تبیین و معرفی شده است، تلفیقی از سنت گرایی و نوگرایی در تحلیل اثر ادبی است؛ بدین معنا که وی ضمن پایبندی به بلاغت سنتی، سعی دارد دیدگاه های جدید ادبی  را در  بررسی و تحلیل اثر بر مبنای ساختار  و بافت آن به کار بندد. آنچه  ما در این پژوهش در پی آن بوده ایم، بررسی زیبایی ها و معانی ادبی قصیدۀ «نهج ‌البرده»ی احمد شوقی  با تکیه بر روش ساختارگرایی محمود بستانی و بر اساس چهار عنصر معنایی، صوری، موسیقایی و ساختار است. در این راستا دریافتیم که در قصیدۀ نهج‌ البرده از بین عناصر مذکور، رمز و استعاره به‌عنوان دو عنصر از عناصر صوری و جناس و توازن به‌عنوان عناصر موسیقایی، علاوه بر جنبۀ زیبایی بخشی دارای کارکرد معنایی نیز بوده اند و در القای مفاهیم و موضوعات، نقش موثری داشته اند و عنصر تکرار و تقابل نیز به‌عنوان عناصر معنایی، با ایجاد نظم‌آهنگ درونی، جنبۀ زیبایی شناسی قصیده را نیز تقویت کرده اند و بر مبنای عنصر ساختار، دریافتیم که موضوعات و مفاهیم قصیده با یکدیگر و نیز با دیگر عناصر لفظی، موسیقایی و صورخیال، رابطه ای متقابل دارند؛ به عبارتی، عناصر زیبایی شناسی و معناشناسی در آن با یکدیگر ارتباط منسجم دارند و این، نشانگر آن است که قصیده از تجانس و اندام‌واری متن برخوردار است و همین امر،  آن  را نه‌تنها از لحاظ شکل و ساختار، بلکه از نظر محتوا، در ردیف بهترین مدائح نبوی قرار  داده است.

Ode to “Nahj alBurdeh” by Ahmad Shoghi in the Mirror of Critical and Rhetorical Views, by Mahmoud Bostani

The structuralism method, which is considered by Mahmoud Bostani as one of the methods of text analysis, analyzes a literary work based on eight literary elements: message, subject, semantic, formal, verbal, musical, literary and structure and by explaining the relationship between the aesthetic and semantic aspects of a literary work, examines and analyzes its general structure as a single body. Bostani’s views on the structural method, which he explains and introduces in the two books AlQawa’d alBalaghah in the light of the Islamic method and AlBalaghah alHadith in the light of the Islamic method, is a combination of traditionalism and modernism in the analysis of a literary work. This means that he tries to apply new literary perspectives in studying and analyzing the work based on its structure and texture, while adhering to traditional rhetoric. What we are looking for in this research is the study of the beauties and literary meanings of Nahj alBurdeh’s ode by Ahmad Shoghi based on Mahmoud Bostani’s structuralism method and based on four elements: semantic, formal, musical and structure, in this regard, we found that in Nahj alBurda’s ode, among the mentioned elements, mystery and metaphor as two elements of formal elements, pun and balance as musical elements, in addition to aesthetic aspects, had a semantic function and played an effective role in inducing concepts and themes. In this regard, we found that in Nahj alBarda’s ode, among the mentioned elements, code and metaphor as two elements of formal elements and pun and balance as musical elements, in addition to the aesthetic aspect, also had a semantic function and played a role in inducing concepts and themes. They have been effective and the element of repetition and contrast as semantic elements, by creating an internal rhythm, have also strengthened the aesthetic aspect of the ode and based on the element of structure, we found that the themes and concepts of the ode with each other and with other verbal and musical elements and imagination have a reciprocal relationship. In other words, the elements of aesthetics and semantics in this ode are interrelated, which indicates that this ode has homogeneity and organism of the text and this has made it one of the best prophetic praises, not only in form and structure, but also in content.