کاربرد طرح‌واره‌های تصویری در سروده‌های سهراب سپهری و خلیل حاوی (بر اساس نظریه معناشناسی شناختی)

زبان به عنوان مهم ترین کنش انسانی برای انتقال مفاهیم ذهنی محسوب می شود. تحلیل این مجموعه بی منتها از نمادها که در قالب واژگان نمود پیدا می کنند یکی از دغدغه های قابل اعتنا در ادبیات و زبان‌شناسی محسوب می شود. معناشناسی شناختی، یکی از شیوه های مطالعه زبان است که به کمک آن می توان رابطه ای قابل استناد میان زبان، تجربیات بیرونی، اندیشه ها و تجارب اجتماعی برقرار نمود. فهم و تعلیل کاربست گونه های مختلف طرح واره های تصویری، یکی از مباحث پایه ای در این اسلوب تحلیل زبانی به شمار می آید. با چنین رویکردی می توان، به تعبیری روشمند از مفاهیم انتزاعی نهفته زبان و ساخت اندیشگی صاحب اثر دست یافت. پژوهش حاضر، به شیوه ای توصیفی-تحلیلی، به مقایسه کاربرد و بسامد انواعی از طرح واره های تصویری در سروده های سهراب سپهری و خلیل حاوی پرداخته است. اغلب سروده های سهراب سپهری تلفیقی از باورهای متنوّع عرفان اسلامی و باورهای شرقی مانند بودیسم است که بی هیچ تزاحمی در کنار هم گرد آمده اند. سروده های این شاعر را می توان شکل خاصّی از شعر عرفانی جهان شمول با زبانی امروزی دانست. سروده های خلیل حاوی نیز، تجلی‌گاه عرصه‌های متفاوتی از باورهای دو خاستگاه فلسفه شرقی و غربی بوده است. شعر او علاوه بر موضوعات و دغدغه های میهنی جولانگاه مفاهیم ذهنی خاصّی است که فهم همه آن‌ها در پاره ای موارد ساده نیست. این پژوهش تلاشی است برای پاسخ به این پرسش ها که سهم هر یک از طرح واره ها، در شعر دو شاعر به چه میزانی بوده است و نیز مبانی فکری سرایشگران چه تاثیری در بهره گیری از نوع طرح واره ها و بسامد آنها داشته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که هنر نقاشی سپهری، درون‌مایه عرفانی سروده ها و نیز عزلت شاعرانه وی، موجب شده است تا «طرح واره های حجمی» بسامد بیشتری در اشعارش داشته باشد. از سوی دیگر، به دلیل پاره ای از نابسامانی های اندیشگی و اندوه حاکم بر قصاید خلیل حاوی، بیشترین فراوانی «طرح واره های قدرتی» که بیانگر شکست در مسیر فعّالیّت های اجتماعی هستند، در قصاید این شاعر به چشم می خورد.

The Function of the Pictorial Schemes in Sohrab Sepehri and Khalil Hawi’s Poetry (Based on Cognitive Semantics)

Language is considered as one of the outstanding interactive means of human beings to transmit mental concepts. The analysis this infinite collection of symbols that are manifested in the form of words is one of the concerns in literature and linguistics. Cognitive semantics is one of the approaches dealing with language and can be used to find out a reliable relation between language, outside experiences, thoughts, and social experiences. Comprehending and analyzing the application of pictorial schemes is one of the fundamental issues in cognitive semantics. Through such an approach, we can arrive at a valid interpretation of the abstract concepts of the language of a text and at an understanding of the cognitive structure the writer of that text. This research tries to find out the frequency and application of pictorial schemes in Sohran Sepehri and Khalil Hawi’s poetry. Most of Sepehri’s poetry is a combination of different beliefs in Islamic mysticism and Eastern religions like Buddhism, which are juxtaposed in the most harmonious way. His verses can be considered as mysticism expressed in today’s language. Khalil Hawi’s verses also manifest different beliefs of Western and Eastern philosophy. His poems not only incorporate issues and conflicts of his country, but describe mental concepts which are difficult to comprehend. This research seeks to determine what the role of pictorial schemes in the poems of these poets is, and how their theoretical concepts affect the frequency and application of the pictorial schemes. The findings show that Sepehri’s practice of painting, the mystical concepts of his poems, and his poetical loneliness cause “body schemes” to have the most frequency in his verses. On the other hand, because of the thought disorder and the melancholy governing Khalil Hawi’s verses, “power schemes,” all of which express failure in the social activities, are frequently seen in his poetry.