تحلیل نشانه‌شناسی انتقادی قصیده «العشاء الاخیر» با تکیه بر روش متنی و فرامتنی فرکلاف و روش کنش تحلیل تئوون لیون

نشانه‌شناسی شاخه گسترده و فراگیر و متشکل از مکاتب واگرا و هم‌گرا است که به تحلیل نشانه‌های تولید معنا می‌پردازد. از مهم‌ترین شاخه‌های نشانه‌شناسی، نشانه‌شناسی انتقادی است که بر پایه زبانشناسی نقش گرای هالیدی بناشده و بر بافت محیطی متن تاکید دارد. پژوهش حاضر می‌کوشد تا سروده «العشاء الاخیر» از امل دنقل را بر اساس اصول نشانه‌شناختی اجتماعی با بررسی الفاظ و تراکیب متنی و ویژگی‌های ساختاری متن و تحلیل بافت محیطی و بینامتنی متن بازخوانی کند. قصیده «العشاء الاخیر» حاصل سال‌های بعد از شکست 67 است که نابسامانی و تلخی های شکست و پیامدهای آن و انحرافات سلطه حاکم بر مصر و یا کشورهای عربی را به تصویر می‌کشد. شاعر در این چکامه با بازخوانی گذشته تاریخی و اسطوری و با محکوم کردن اوضاع کنونی،  فریاد تغیر سر می‌دهد و با هدف القای در این قصیده نقاب گذشته را بر سر کشیده و شخصیت‌های تاریخی، دینی و اسطوری را به خدمت گرفته تا تصویری شفاف از اوضاع مصر و ایدئولوژی های خویش ترسیم کند. وی با استفاده از تکنیک های زبانی و قدرت تاثیر گذاری آن، نظام گفتمان انتقادی یکپارچه ای را در برابر سلطه استبداد خلق کرده است با پرداختن به برخی آفات اجتماعی چون فقر و واپسگرایی و نبودن فضای آزادی در فضای جامعه، بر نقش مهم روشن‌فکر در ایجاد تغییرات در ساختار جامعه تاکید می‌کند، شاعر برای این منظور براستراتژی بینامتنیت و ریشخند و ناسازواری تکیه کرده تا علاوه بر پویایی شعر خویش، به ایدئولوژی‌های گفتمان خویش یک نوع عینیت بخشد و همواره در گفتمانش در کنار بازتاب اوضاع نابسامان مصر و جامعه عرب به مشروعیت زدایی از سلطه حاکم می‌پردازد.

A Critical Semiotic Analysis of Amal Donqol “AlAsha alAkhir” Based on the Textual and Metaphorical Method of Fairclough and the Method of Action Analysis of Theo van Leeuwen

Semiotics which emerged in the early twentieth century by Saussure and Pierce is a science that examines linguistic signs. Semiotics is a broad and pervasive branch of divergent and convergent schools that analyzes the signs of semantic production. One of the most important branches of semiotics is social semiotics, which is based on the linguistic role of Michael Halliday and emphasizes the context of the text. The present study, which is written in an analytical descriptive manner, seeks to analyze the context of the poem “AlAsha alakhir” which is one of the most important poems of Amal Donqol, a contemporary Egyptian poet (19401983), based on the principles of social semiotics. The poem is the result of the years following the SixDay War which was fought between Egypt, Jordan, and Syria in 1967. It depicts the turmoil and bitterness of the Arabs’ defeat and its consequences, as well as the corruption in the governments of Egypt and the other Arab countries. In this poem, the poet recounts the historical and mythological past and condemns the current situation in order to call for a change. With the aim of inducing his readers to act toward this change, the poet uses historical, religious, and mythological personalities in order to give a clear picture of his ideologies and of the situation in Egypt. The article argues that Amal Donqol, using his lingual strategies and influential power, creates an integrated critical discourse system against the domination of tyranny. He addresses social evils such as poverty, passivity, and the lack of freedom in the society, emphasizing the important role of the intellectuals in making changes in the structure of the society. In his discourse, along with the reflection of the unhealthy situation in Egypt and, in general, the Arab society, he always delegitimizes the ruling government.