تحلیل گفتمان نامه دهم نهج البلاغه بر اساس الگوی فرکلاف

تحلیل گفتمان به عنوان رویکردی نوین و میان‌رشته‌ای، کوشیده است به متن با دیدی فرای کلمه، جمله و متن بنگرد و بافت را نیز در شناخت فرایند معناسازی و معناشناسی تبیین نماید؛ با این هدف که ساختارهای قدرت، سلطه و نابرابری‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی حاصل از آن را از طریق بلاغت، نحو، کاربردشناسی زبان و بینامتنی از دریچه‌ای انتقادی مورد مداقه قرار دهد. نگارندگان در این جستار برآنند که نامه دهم نهج البلاغه به معاویه را که خطاب به معاویه است بر مبنای الگوی گفتمان انتقادی فرکلاف مورد بررسی قرار دهند. آنچه در این نامه رخ می‫دهد، تراوش همان انگیزه‌هایی است که اسلام و جاهلیت را از نخستین پیکار تا جنگ صفین درگیر خود نموده است. نگاه انتقادی نشان می‌دهد که این اختلافات ایدئولوژیک چگونه گاه در استعاره و جمله و دیگر بار در ضمیر و موسیقی رخ نموده است. باری، انگیزه علی بن ابی‌طالب (ع) در نامه دهم نهج البلاغه، به عنوان حاکم شرعی و مشروع جهان اسلام آن است که چگونگی سلطه و نابرابری در ساختار قبیله‌گرایی بنی‌امیه را درهم بشکند چرا که در چنین امتدادی مسلمانان در ورطه خواهند افتاد.

Discourse Analysis of the Tenth Letter of Nahj alBalagha Based on Norman Fairclough’s Pattern

Critical discourse analysis, as a modern interdisciplinary approach, attempts to read the text beyond words, sentences, and the text itself. It deems the context necessary to understand the semantics of a text from a critical point of view. Its aim is to clarify the structures of power, domination, and political, social, and cultural inequalities. These structures are criticized through rhetoric, syntax, pragmatics, and intertextuality. This paper adopts a descriptiveanalytical method to examine the tenth letter of Nahj alBalagha,which is addressed to Muawiyah, based on Norman Fairclough’s critical discourse pattern. This model, theorized in the book Language and Power, redefines asymmetrical social relations. It considers three layers for discourse analysis: description, interpretation, and explanation. In Fairclough’s opinion, the social action is shaped by the interaction of these layers. This essay, on the layer of description, studies the text from a formalistic point of view. On the layer of interpretation, it deals with the interaction of text and its context, and explores the elements of power and ideology. It is noteworthy that these elements are reflected in the use of pronouns. The pronoun I, for instance, indicates professional and social responsibility while the pronoun you indicates the differences between Imam Ali’s personality and that of his counterparts, namely the Umayyads. The letter mentions the same motives that troubled the Islamic society from the first battle to the Battle of Siffin. Critical discourse analysis reveals the ideological differences between Imam Ali and the Umayyads reflected in its use of elements such as metaphors and pronouns. Furthermore, the article tries to demonstrate that in this letter, the purpose of Imam Ali as the religious and legitimate ruler of the Islamic world was to disrupt the domination and inequality in the structure of tribalism of the Umayyad Caliphate, for otherwise Muslims would face grave difficulties.