تاثیر حیوانات اهلی بر شعر جاهلی؛ با تکیه بر کتاب «مفضلیّات»

ادبیات بازتاب اوضاع طبیعی زیستگاه هر ملت و تجلی گاه رسوم و قوانین اجتماعی حاکم بر آن است؛ بنابر این، چگونگی آب و هوا، پوشش گیاهی و جانوری، اوضاع اقتصادی، سیاسی، دینی و فرهنگی ملت ها، گاه در جزئی ترین شکلش در شعر و نثرشان تجلی می یابد. روشن است که شعر عصر جاهلی نیز مانند شعر هر قوم و زمان از محیط طبیعی و اجتماعی آن عصر تاثیر پذیرفته است و اشکال و ابعاد مختلف حیاتشان را انعکاس می دهد. نگارندگان در این مقاله، با روش تحلیلی کتاب مفضلیات را که یکی از مهم ترین منابع شعر جاهلی است، مورد تفحص قرار داده‌ و به حیوانات اهلی ذکر شده در آن و اثر آن ها در شعر جاهلی اشاره کرده‌اند. نویسندگان در پی آن بوده‌اند تا به این  دو سوال اساسی پاسخ دهند که حیوانات اهلی چه تاثیری در شعر عصر جاهلی داشته اند؟ و  شکل های این اثر گذاری چگونه است؟ با بررسی کتاب مفضلیات روشن شد که شاعران جاهلی، بارها از حیوانات اهلی بخصوص آن هایی که در زندگی اشان کاربرد فراوان داشته نام برده اند؛ به نحوی که شعرشان نمایی کلی از شیوۀ زندگی و معیشت مردم آن دوره را بازتاب می دهد. همچنین روشن شد که حیوانات اهلی به دو شکل در شعرشان نمایان می شوند: نخست در ابیاتی که شاعر خبر از حوادثی می دهد که حیوان در آن نقش عمده دارد، مانند ابیاتی که شاعر در آن به بخشش یا دلیری خویش مباهات می کند؛ دوم در ابیاتی که شاعر به توصیف حیوان خویش می پردازد یا با استفاده از خصوصیت حیوان دیگر امور را به تصویر می کشد. علاوه بر این؛ پژوهش حاضر نشان می دهد که شاعران جاهلی تصاویری بدیع در توصیف حیوان خویش خلق نموده اند یا با استفاده از خصوصیات حیوان تصاویری کم نظیر از اغراض خویش ارائه کرده اند. این گونه تصاویر که کمتر استعاری و کنایی و بیشتر تشبیهی است غالبا با استفاده از حیواناتی است که کابرد فراوانی در زندگی اشان داشته است.