دیالکتیک سنت و مدرنیته در رمان‌های جزیره سرگردانی و ذاکره ‌الجسد

مدرنیته گرایش فکری و رفتاری به پدیده‌های نو و کنار گذاشتن سنت‌های قدیمی‌ست. نوگرایی از ابتدای پیدایش در جوامع انسانی واکنش‌های متعددی را به همراه داشت چراکه بر شکل زندگی انسان‌ها تاثیر می‌گذاشت، ورود مدرنیته و مظاهر آن به کشورهای در حال توسعه، از جمله جوامع ایرانی و عربی، تغییراتی در نگرش و کنش‌های ساکنان این جوامع ایجاد کرد و سبب شد تا نوگرایی تقابلی آشکار با سنت‌های حاکم بر این جوامع پیدا کند. جامعه‌شناشی ادبیات که به اثر ادبی به عنوان سندی از تحولات جوامع می‌نگرد، سعی دارد رابطه دوسویه و ابعاد گوناگون رویارویی سنت و مدرنیته را در آثار ادبی شرح دهد. پژوهش حاضر دو رمان جزیره سرگردانی از سیمین دانشور و ذاکره الجسد از احلام مستغانمی را از دید جامعه‌شناسی انتقادی در چارچوب مکتب اروپای شرقی تحلیل نموده‌، تا تعامل و تاثیرات متقابل سنت و مدرنیته را در ادبیات دو جامعه ایرانی و عربی نشان دهد. در پایان روشن می‌شود که اگرچه ورود مدرنیته به هر دو جامعه هم‌زمان بوده است، اما در رمان جزیره سرگردانی، تقابل بیشتری را میان ارزش‌های سنتی و مدرن می‌بینیم و در پایان پیروزی با مدرنیته است؛ حال آنکه در ذاکره الجسد، سنت‌ها همچنان تعیین کننده مسیر شخصیت‌های رمان‌اند.