بینامتنی کاربردی قرآن در شعر معاصر عرب (مورد مطالعه پژوهانه اشعار محمد قیسی)

بینامتنیت تکنیکی است که در شعر معاصر عرب کاربرد فراوانی پیدا کرده است. با توجه به تعریف‌هایی که سردمداران این نظریه از جمله بارت و کریستیوا و بسیاری از ناقدان عرب از آن داده‌اند باید گفت که آنها این نظریه را به عنوان پدیده‌ای اسلوبی و ساختاری به شمار آورده‌اند که در آن هیچ تاثیر و تاثری میان متن مبدا و مقصد و نیز ارجاع خواننده به متن مبدا قائل نمی‌شوند. در حالی که این گونه نیست و این پدیده در شعر معاصر عرب علاوه بر نقش ساختاری‌اش، به نوعی یک وظیفه ابزاری در متن مقصد ایفا و باعث ایجاد یک رابطه تاثیر و تاثر میان دو متن مبدا و مقصد می‌شود. بدین ترتیب که شاعران با بکارگیری یک بینامتن، تصویر و معنایی که در متن پیشین (مبدا) ابداع شده را به عنوان ابزاری در راستای تایید مقصود خویش و تاثیر هر چه بیشتر بر خواننده بکار می‌گیرند.  از این حیث برآن شدیم تا با بررسی پرکاربردترین انواع بینامتنیت، یعنی بینامتنیت قرآنی در شعر محمد القیسی علاوه بر تایید نظریه ابزاری بودن بینامتنیت (جدای از ساختاری بودن آن) و نیز تاثیر متن پیشین بر متن کنونی به بیان چگونگی استفاده شاعر از تصاویر قرآنی در راستای هدف خویش بپردازیم. از یافته‌های تحقیق بر می‌آید که شاعر با استفاده از این تکنیک آیات قرآن و تصاویر حاصل از آنها را در چهار محور اصلی بکار گرفته است: 1. ایجاد رابطه عکس و استفاده از تصاویر قرآنی در معنای متناقض برای بیان عمق فاجعه، 2. استفاده از تصاویر قرآنی که بیانگر امید و امداد الهی هستند برای امید بخشی به ملت و مبارزان فلسطینی، 3. استفاده از تصاویر قرآنی که در وصف ستمگران و کافران می‌باشند، 4.  استفاده از تصاویر قرآنی بیانگر بیدارسازی و انذار برای بیدارسازی ملت فلسطین.

The Practical Intertextuality of Qur'an in Contemporary Arab Poetry (The Case Study: Poems by Mohammad Qaisi)

Intertextuality is a technique which has widely been used in contemporary Arabic poetry. According to the mentioned application and its high importance, critics have developed various definitions about it. Looking at the definitions of this concept by Western critics such as Roland Barth and Julia Kristeva, and Arab critics such as Abd alMalik Murtāḍ, mohammad azzam, mohammad meftah, Abdollah al ghathami and khalil mossa. we can say that they considered the concept as a methodological and structural phenomenon. However, this phenomenon has a practical function in the target text in contemporary Arabic poetry, in addition to its structural function. Therefore, the authors of this study, have sought to emphasize the practicality of intertextualityrather than only seeing its structural role by studying Qur’anic intertextuality in Mohammad Qaisi’s poems using a descriptiveanalytic method. It is concluded from the findings of the research that the poet used the Qur’anic words or verses consciously as a means of referring the reader to the text of the Quran and subsequently confirming his own claims. Thus, by reversing the relationship and using the Qur’anic verses in a contradictory sense, such as the use of images showing hope within an atmosphere of frustration and despair, he illustrates the depth of the disaster. On the other hand, using the verses which represent the awakening, the warning and the condemnation of the oppressors and the unbelievers, he tries to wake up the Palestinians and other Arab nations, describing their enemies and condemning them. So it can be said that the poet has used the intertextuality technique in four main directions: creating a revers relationship and using Qur’anic images in a contradictory sense, using Qur’anic images expressing dead incitation, using Qur’anic images to describe the oppressors and unbelievers, and using Quarn’aic images which reflect awakening and preaching to arouse the Palestinian nation and other Arab nations.