تحلیل نقش ‌های نشانه‌ای در دو شعر حافظ موسوی و ودیع سعاده: بر اساس نظریه امبرتو اکو

نقش‌ های نشانه‌ای از دیدگاه اُمبرتو اکو (1932-2016م) نشانه ‌شناس ایتالیایی رابطۀ همبستۀ دوسویه میان دو نقشگر بیان ومحتوا است که در بستری فرهنگی و براساس رمزگان برآمده از دانش دانشنامه‌ای پدید آمده است. شعر مکالمۀ غیابی از حافظ موسوی شاعر معاصر ایرانی و «انّها الکلمات الاخیره‌... وها انا اهجرها» (این آخرین کلمات است... و بدان که من آنها را رها می‌کنم) از ودیع سعاده‌ شاعر لبنانی دارای لایه‌های فرهنگی و گفتمانی پربسامدی است که با زبانی تصویری به ترسیم اغراض این دو شاعر می‌پردازد. نظر به تعدد رابطۀ قراردادی میان بیان و محتوای این دو شعر، بر آن شدیم تا با روش توصیفی_ تحلیلی و از منظر مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی به بررسی شیوه‌های تولید نقش‌های نشانه‌ای در این دو شعر براساس نظریۀ نشانه‌شناسی اُمبرتو اکو بپردازیم. نتایج پژوهش بیانگر آن است کهپیوستار مادی بیان و محتوای این دو شعر، شامل دگرماده‌های انگیخته و اختیاری با بسامدی مشترک است. فعالیت‌های فیزیکیِ دو شاعر برای تولید بیان، منحصر در بازشناسی، واگویه و ابداع است که محرک‌های برنامه‌ریزی شده بیشترین بسامد را دارند. شاید بتوان تنها تفاوت در نحوه ی تولید نقش های نشانه ای این دو شعر را در تمایل سعاده به جزئیات پردازی دانست؛ عنصری که در این شعر موسوی چندان نمودی ندارد. بررسی مسیرهایی که منجر به تولید نقش های نشانه ای در شعر موسوی و سعاده می گردد، علاوه بر آنکه در تبیین دیدگاه آنها و دریافت آسانتر مقصود موثر است، پیوندهای فرهنگی دو شاعر ایرانی و عرب را نیز با یکدیگر بیش از پیش آشکار می سازد.

a study of semiotic functions in two poems by hafez mousavi and wadī’ sa’ādah: based on umberto eco’s theory

as umberto eco (1932-2016) believes, semiotic functions correlate with expression and content, emerging in a cultural context based on codes derived from encyclopedic knowledge. replacing the typology of signs with the methods of producing semiotic functions is one of the most apparent initiatives of eco’s semiotics. the poems “absentee conversation” by hafez mousavi (1954), an iranian poet, and “these are the last words ... and know that i will leave them” by wadī’ sa’ādah (1984), a lebanese poet, has layers of cultural and discourse and visual language layers which can be analyzed based on eco’s semiotic theory. therefore, this research uses a descriptive-analytical method and eco’s semiotics to investigate the methods of producing semiotic functions in these two poems. the results indicate that these two poets, relying on literary, social, and cultural codes, have developed the semiotic functions of their poems in two under-coded and over-coded types. the voluntary heterogeneous materials created based on the encoded contracts constitute the most frequent material continuum of expression and content of the two poems. the physical activities of the two poets to produce expression are limited to acknowledgment, partial replica, and invention, with programmed stimuli being the most frequent partial replica methods. the only difference in how the semiotic functions of these two poems may be produced is in sa’ādah’s intention for detail- the element that is not very prominent in mousavi’s poem. examining the paths that lead to the production of semiotic functions in mousavi and sa’ādah 's poetry, in addition to being effective in explaining their point of view and making it easier to understand the meaning, also reveals the cultural ties between the two iranian and arab poets.