همسانی (تشبیه) و گونه‌های آن در سنت ادبیات معاصر ایران و ایتالیا

برای رهیافت به عرصه‌ی ادبیات تطبیقی، چونان پدیده‌ای نوظهور در زمینۀ پژوهش‌های علوم انسانی، کاربرد دانش‌هایی که در حوزه‌ی زبانشناسی و سخنوری نقش دارند بایسته به چشم می‌آید. فنون سخنوری، پس از دانش زبانشناسی و زیرشاخه‌های آن، در دریافت سازوکارهای پیدایش متن ادبی و تحلیل سبک‌شناختی هر اثر یکی از کلیدهای رهگشا در گام نهادن به پژوهش‌های میان‌فرهنگی است که پیش ازاین در پهنه‌ی ادبیات تطبیقی بیشتر به جنبه‌های درونمایه‌شناختی محدود بوده است. در این گفتار، برآنیم که با کاوش پیرامون یکی از بنیادی‌ترین آرایه‌های فن سخنوری، همسانی یا تشبیه، در ادبیات ایران و ادب حوز‌ه‌ی رومیایی، نقش یکی از دستمایه‌های خیال‌آفرینی را در دو عرصه‌ی گوناگون زبان‌آوری بهتر بازنمایانیم. همسانی (تشبیه) در رساله‌های پیرامون فنون سخنوری نگارش یافته در اروپا چندان از بخت برخوردار نبوده ‌است تا بدانجا که برخی نویسندگان مانند ماتیوس اهل وندوم در کتاب هنر سرایش بر آن تاخته‌اند، اما این‌گونه دیدگاه در ادبیات پارسی و رساله‌هایی که پیرامون فن سخنوری در سپهر فرهنگ ایرانی نگارش یافته‌است به چشم نمی‌آید. همسنجی دیدگاه سخنورانه نویسندگان ایرانی و اروپایی به ویژه در سده‌های میانی در پژوهش‌های هم‌روزگار ما کمتر صورت گرفته‌است و رهیافت پژوهشگران ایرانی بیشتر اعمال دیدگاه سخنوری غربی بر ادبیات پارسی بوده‌است. در جستار پیشروی تلاش می‌شود که هنجارها و بنیادهای کاربردی آرایه‌ی همسانی، که در ادبیات ایران توسعه‌یافته‌تر از فرهنگ رومیایی است، به‌گونه‌ای بر طرز بینش اروپایی از این آرایه منطبق گردد. در این راستا، در گزارش شاهدهای ادبی، تکیه بر متون ایتالیایی، پروانسال و پارسی خواهد بود که از سده‌های میانی تا سده بیستم برگزیده شده‌اند.

simile and its types in the tradition of contemporary persian and italian literature

in order to reach the field of comparative literature in the modern era as an emerging phenomenon in the field of humanities research, it is necessary to apply the knowledge that plays a role in the field of linguistics and rhetoric. rhetorical techniques, after the knowledge of linguistics, in understanding the mechanisms of literary text creation and stylistic analysis of each work, are one of the keys to cross-cultural research. in this article we intend to explore one of the most fundamental arrays of rhetorical technique, like, simile, in persian literature and the literature of romance culture, to better show the role of one of the tools of imagination in two different fields of language creation. therefore, it is tried to adapt the norms and practical foundations of the simile array, which is more developed in persian literature than the culture of romance, to the european view of this concept.