بررسی نظریه‌‌ی آرایه‌ی ادبی ژان کوئن و تطبیق آن با زبان شعر کلاسیک فارسی

ژان کوئن در مقاله‌ی دشواریابِ نظریه‌ی آرایه‌ی ادبی ‌کوشیده بر مبنای منطق و معناشناسی، آرایه‌های مبتنی بر تناقض را با ادراکی عمیق و به شکلی سامان‌یافته و منسجم تدوین کند. چنین دیدگاه نوینی برای بررسی‌های شعر فارسی که شاید به دلیل آمیختگی با اندیشه‌های عرفانی و تاثیرپذیری از زبان پر تناقض عرفا سرشار از تعبیرات متناقض‌نماست، مناسبت خاصی دارد. در مقاله‌ی حاضر با تمرکز بر هسته‌ی اصلی مطلب و مقایسه‌ی تعاریف و یافتن مثال‌های مشابه در صناعات ادبی فارسی، نخست سعی شده اساسی‌ترین افکار کوئن با بیانی  آسان‌ و روشن ارائه گردد. در گام بعد  با نگاهی تطبیقی، این نظریه برای بررسی و تحلیل و طبقه‌‌بندی آرایه‌های شعر فارسی و مخصوصا شعر حافظ که در اندیشه و زبانِ وی، اصل تناقض نقشی کلیدی دارد، به‌کار گرفته شده است. این کار با گذر از  ساختارهای واژگانی و نحوی و توجه به  بنیادهای ژرف‌ساختی آرایه‌ها انجام گرفته است. از طرف دیگر بر اساس اندیشه ی کوئن پیرامون درجه‌بندی مقدار تضاد در انواع تناقض، می‌توان طیفی گسترده از ساخت‌های منطقی و زبانی را برای توضیح انواع تناقض، تضاد و تقابل  تدوین کرد. یافته‌های تحقیق علاوه بر تایید مناسبت کلی این دیدگاه برای بررسی شعر فارسی نشان می‌دهد که زوایای نامکشوف این آرایه‌ها با تدوین چنین الگویی باید بازهم مورد مطالعه‌ای تفصیلی قرار گیرند.

a study of jean cohen’s theory of figures of speech and its adaptation in the language of classical persian poetry

jean cohen has attempted a thorough study of the figures of speech founded on contradiction from a logical and semantic point of view in a long and difficult article titled “theory of figures”.  his views on figures of contradiction can be fruitfully applied to persian poetry with its plentiful and rich contradictory expressions inherited from mystical literature and culture. in the current study, and in the first step, the main core of cohen’s theory is explained and then the definitions of figures are compared precisely with their persian counterparts and examples drawn from persian poetry and especially those of hafez. the findings of the research not only confirm the general appropriateness of cohen’s theory to study the contradictional figures in persian poetry but also it shows that the unknown dimensions of these figures require to be restudied in detail by developing a comprehensive and appropriate model.