بررسی و مقایسه ترجمه رباعیات خیام از فیتزجرالد با ترجمه پیتر ایوری و جان هیث))

ترجمه ادبی و به‌ویژه ترجمه شعر از حساسیت و دشواری ویژه‌ای برخوردار است تا آنجا که برخی آن را امکان‌ناپذیر دانسته‌اند. در این میان شعر فارسی با برخورداری از ظرایف، صنایع ادبی و وزن و عروض ویژه خود، ترجمه‌پذیری خود را سخت‌تر کرده است. رباعیات خیام نیز یکی از شاهکارهای ادبی است که سرشار از روح فرهنگ ایرانی است و به آسانی تن به ترجمه نمی‌دهد. با این وجود مترجمان زیادی از زبان‌های مختلف، سعی کرده‌اند تا این اشعار را به زبان خود ترجمه کنند. از میان آن‌ها، می‌توان ترجمه انگلیسی ادوارد فیتزجرالد و پیتر ایوری و جان هیث استابس از رباعیات خیام را نام برد. ترجمه ادوارد فیتزجرالد آزاد و ترجمه ایوری و هیث تحت‌اللفظی است و حدود صد سال بعد از ترجمه فیتزجرالد صورت گرفته است. در این پژوهش به بررسی و مقایسه ترجمه فیتزجرالد با ترجمه ایوری و هیث می‌پردازیم تا نکات ضعف و قوت هر کدام نشان داده شود و این نکته معلوم شود که کدام ترجمه در انتقال مفاهیم مورد نظر خیام موفق‌تر بوده و کدام مترجم مفهوم رباعیات را بهتر فهمیده است. کدام ترجمه یک ترجمه تحت‌اللفظی است و مترجمان تا چه حد مفاهیم رباعیات را مطابق فرهنگ خود ترجمه کرده‌اند و به اصطلاح بومی‌سازی تا چه حد در ترجمه مترجمان تاثیر گذاشته است؟ گلایه‌های و اعتراض‌های خیام تا چه حد در ترجمه منعکس گردیده و سرانجام اینکه کدام ترجمه را می‌توان معادل رباعیات خیام در نظر گرفت، نه برداشتی آزاد از شعر او.

Study and Comparing translation of Khayyam’s Rubaiyat by Fitzgerald with Peter Avery and John Heath’s Translation

Literary translation and especially Poetry translation is very difficult and many people are of the opinion that it is impossible. Moreover, Persian Poetry has a special figures of speech, rhythm and prosody and is more difficult to translate. Rubaiyat of Khayyam is one of the literary masterpieces that is full of spirit of Iranian Culture and cannot be translated easily. Nevertheless, many translators from different language have tried to translate these poems to their language. For example, English translation of Rubaiyat of Khayyam by Edward Fitzgerald and Peter Avery and John Heath.Translation method of Edward Fitzgerald is free and Avery and Heath’ method is literal and has be done about hundred years after Fitzgerakd’s translation. In this research, we study and compare Fitzgerald’s translation with Avery’s one to show the strong and weak points of each translation and understand which translation has been more successful in transforming poetic conception of Khayyam’s thought and who understand better the conception of Rubaiyat.