مدل‌های روابط بین قرارداد روانی با تعهد سازمانی و رضایت شغلی متغیرهای جایگشت‌پذیر و نسبیت‌گرایی نظری

این پژوهش با هدف بررسی امکان جایگشت‌پذیری متغیرها و به صورت یک مطالعه‌ی موردی در حوزه‌ی روانشناسی صنعتی و سازمانی به مرحله اجرا درآمد. از جامعه آماری معلمان شهر اصفهان، 532 نفر (مرد و زن) با استفاده از نمونه‌گیری سهل‌الوصول برای شرکت در پژوهش انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه قرارداد روانی تک‌لیب و همکاران (2005)، مقیاس رضایت شغلی وایس و زواران و همکاران (1998؛ با چهار خرده مقیاس موسوم به رضایت از کار، رضایت از حقوق و دستمزد، رضایت از همکاران و رضایت از سرپرست و پرسشنامه تعهد سازمانی اسپیرو و ون‌کاتش (2002) بودند. داده‌های حاصل از پرسشنامه‌ها، بر مبنای دو مدل پیشنهادی اولیه، از طریق مدل‌سازی معادله ساختاری مورد تحلیل قرار گرفت. شواهد حاصل از این تحلیل‌ها حاکی از آن است که تلقی کردن رضایت شغلی به‌عنوان متغیر پیامد برای قرارداد روانی و تعهد سازمانی (به‌عنوان متغیر واسطه‌ای) نسبت به اینکه تعهد سازمانی را پیامد قرارداد روانی و رضایت شغلی در نظر بگیریم، هیچ‌گونه برتری ندارد. این امر به‌طور نسبی، از این دیدگاه که بسیاری از متغیرها را در علوم انسانی می‌توان جایگشت‌پذیر تلقی کرد، حمایت می‌کند.