رویکرد دیوان بین ‌امریکایی حقوق بشر راجع به سقط جنین: نقض حق حیات یا استثنا بر آن

سقط جنین از موجبات سلب حیات شناخته می‌شود که جواز یا عدم جواز آن، از مهم‌ترین چالش‌های حقوقی حق حیات است. این موضوع در عمل نیز همواره محل اختلاف ‌‎نظر جدی میان حقوق‌دانان و در سطح رویۀ قضایی بین‌المللی نیز بحث‌برانگیز بوده است. در این میان، رویکرد دیوان بین‌امریکایی حقوق بشر قابل توجه است؛ به‌ویژه از این جهت که تقابل میان مخالفان و موافقان سقط جنین به سطح دیوان نیز کشیده شده و عملاً موضوع را به یک چالش تبدیل کرده است. این مقاله مبتنی بر روش پژوهش کیفی است و در پرتو واکاوی در آرای دیوان و مادۀ 4 کنوانسیون ‌امریکایی حقوق بشر، به این سوال پاسخ می‌دهد که دیدگاه دیوان ناظر به کدام‌یک از حالات جواز یا عدم جواز سقط جنین است؟ نگارندگان این مقاله نتیجه می‌گیرند که دیوان نظر صریحی راجع به شناسایی سقط جنین به‌عنوان نقض حق حیات یا استثنا بر آن ندارد. دیدگاه دیوان تا سال 2013 به‌ویژه مبتنی بر قضیۀ آرتاویا موریلو و دیگران علیه کاستاریکا، بنابر دلایلی چون قائل نشدن شخصیت برای جنین و عدم حمایت از آن از لحظۀ لقاح از یک سو، و اولویت بخشیدن به حق حیات مادر و حق بر حریم خصوصی او از سوی دیگر، ناظر به جواز سقط جنین تحت شرایطی بوده است. اما از این سال به بعد در پرتو قضایای بئاتریز علیه السالوادور و مانوئلا و دیگران علیه السالوادور، می‌توان تا حدودی تحول در رویۀ دیوان با هدف حمایت از حیات جنین را مشاهده کرد؛ به این صورت که به دلایلی چون ازدست ندادن حمایت دولت‌های عضو، کوشید تا به‌‌طور غیرمستقیم از ممنوعیت سقط جنین جز در موارد ضرورت پزشکی و در خطر بودن حیات مادر حمایت کند. البته رویکرد کلی دیوان، همچنان به میزان بیشتری دلالت بر حمایت از حق حیات مادر- و نه جنین- دارد و همین امر امکان نقض حق حیات جنین را فراهم کرده است.

the approach of the inter-american court of human rights regarding abortion: a violation of the right to life or an exception to it

abortion is recognized as one of the grounds for depriving life, and whether it is permissible or not has been one of the most significant legal challenges to the right to life. this issue has always been a source of serious disagreement among legal scholars and has been controversial at the level of international judicial practice as well. among these, the approach of the inter-american court of human rights is noteworthy, particularly in the sense that the confrontation between opponents and proponents of abortion has extended to the court, effectively turning the issue into a challenge. this article, based on qualitative research and an analysis of the court’s rulings and article 4 of the american convention on human rights, seeks to answer the question: does the court’s approach lean toward the permissibility or impermissibility of abortion? the article concludes that the court does not have a clear stance on recognizing abortion as a violation of the right to life or an exception to it. the court’s perspective up until 2013, particularly based on the case of artaviamurillo et al. v. costa rica, due to reasons such as not recognizing the fetus as a person and not protecting it from the moment of conception, on the one hand, and prioritizing the mother’s right to life and her right to privacy, on the other, has leaned toward the permissibility of abortion under certain conditions. however, from that year onward, in light of cases such as beatriz v. el salvador and manuela et al. v. el salvador, a shift in the court’s approach toward protecting the life of the fetus can be observed; this is reflected in its indirect support for the prohibition of abortion except in cases of medical necessity or danger to the mother’s life.