مطالعۀ تطبیقی ماهیت حق حکر و حق پذیره در مذاهب اسلامی با تکیه بر قوانین موضوعۀ کشورهای اسلامی

حُکر یکی از مسائل نوظهور در فقه اسلامی است که در قوانین کشورهای اسلامی منعکس شده و به‌عنوان یکی از حقوق متفرع بر مالکیت شناخته می‌شود. حق حکر عبارت است از حق عینی که با اجارۀ ملک موقوفه و تجویز احداث اعیان از سوی مستحکر برای وی به‌وجود می‌آید. حق احداث بنا در ملک موقوفه در قبال وجه معینی جز اجرت سالیانه به مستحکر اعطا می‌شود. اگرچه حکر در قوانین کشورهای اسلامی برگرفته از فقه اسلامی است، اما گاه تمایزاتی با آن دارد. شرایط حق حکر از قبیل مدت و وضعیت ملک موقوفه و قالب عقد تحکیر از جملۀ این تمایزات است. پذیره نیز از مسائل مستحدثه در فقه امامیه است که در قوانین پس از انقلاب در ادبیات حقوقی ایران وارد شده است. پذیره نیز عبارت است از پرداخت درصدی از ارزش ملک موقوفه در اجارۀ آن در قبال استفاده از مال موقوفه و ایجاد حق احداث اعیان در ملک موقوفه. ضرورت بحث از ماهیت حکر و پذیره به آن علت است که پذیره به‌نوعی اقتباس از حکر بوده، از این جهت لازم است تمایز ماهوی حکر و پذیره در فقه اسلامی و قوانین ایران و کشورهای اسلامی بررسی شود. با روش توصیفی- تحلیلی و نیز تطبیقی به‌دست خواهد آمد که حکر برخلاف حق پذیره علاوه بر قالب عقد اجاره، در قالب سایر عقود نیز قابل واگذاری است و در فقه مذاهب اسلامی برخلاف فقه امامیه تنها اختصاص به زمین‌های موقوفۀ بلااستفاده دارد. مدت واگذاری حکر معین بوده، در پذیره مدت نامعین است. تجویز تحکیر به دست قاضی است، حال آنکه تجویز پذیره و شرایط آن به دست واقف و متولی مال موقوفه است. این تمایزات از پذیره وجهه‌ای متمایز از حکر را نمایان می‌سازد که نشانگر استقلال نهاد پذیره از حکر است.

a comparative study of the nature of the right of hokr and the right of acceptance in islamic religions based on the statutory laws of islamic countries

hokr is one of the emerging issues in islamic jurisprudence, which is reflected in the laws of islamic countries and is known as one of the rights that are subordinate to ownership. the right of ownership is the concrete right that arises for him by leasing the endowment property and ordering the construction of buildings by the tenant. the right to construct a building in the endowment property is granted to the tenant in exchange for a certain amount other than the annual salary. although hokrin the laws of islamic countries originates from islamic jurisprudence, it sometimes has differences with it acceptance is one of the newly developed issues in imamiyyah jurisprudence, which was included in the post-revolution laws in iran’s legal literature. acceptance is the payment of a percentage of the value of the endowed property in its rent for the use of the endowed property and the creation of the right to build nobles in the endowed property. the necessity of discussing the nature of hokr and acceptance is because acceptance was a kind of adaptation of hokr, and for this reason, it is necessary to examine the substantive distinction of hokrand acceptance in islamic jurisprudence and the laws of iran and islamic countries. with descriptive and comparative analytical methods, it was found that hokr, contrary to the right of acceptance, can be assigned in the form of other contracts in addition to the lease contract, and in the jurisprudence of the islamic schools, unlike the imamiyya jurisprudence, it is only reserved for unused land. the term of assigning the property is fixed, and in the case of subrogation, the term is indefinite. these distinctions from the receiver show a different aspect from the hokr, which indicates the independence of the receiving institution from the hokr.