تغییر کاربری موزۀ ایاصوفیه به مسجد از منظر حقوق بین‌الملل

رسانه‌های ترکیه در 24 ژوئیۀ 2020 پس از رای دادگاه عالی ترکیه، خبر از اقامۀ نماز جمعه در مسجد ایاصوفیه دادند. بناهای ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی، میراث مشترک بشریت هستند و جامعۀ بین‌الملل در حفظ و نگهداری آن برای نسل‌های آینده تعهد دارد. تغییر، مرمت و یا توسعۀ یک بنا در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو، امری است که با شرایطی مجاز است. دولت‌ها باید اطمینان حاصل کنند که این‌گونه تغییرات ارزش‌های برجستۀ جهانی بنای موردنظر را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. ممکن است برخی دولت‌ها به صورت یک‌جانبه و بدون اطلاع و مذاکرۀ قبلی با نهادهای مربوطۀ سازمان یونسکو، به ایجاد تغییر در یک بنای میراث جهانی اقدام کنند. دولت ترکیه مطابق مصوبۀ دیوان عالی اداری ترکیه موزۀ ایاصوفیه (هاگیاصوفیا) را به مسجد تبدیل کرده که این امر در رسانه‌های بین‌المللی انتقادات بسیاری را در پی داشته است. در این مقاله، تغییر کاربری موزۀ ایاصوفیه به مسجد از دیدگاه موافقان، مخالفان و قواعد بین‌المللی مربوطه بررسی و نیز به موضوع ارزش‌های برجستۀ جهانی پرداخته می‌شود. فرض اساسی در این مقاله بر این مبنا استوار است که امکان تغییر کاربری یک بنای ثبت‌شده در لیست میراث جهانی در صورت عدم لطمه به ارزش‌های برجستۀ جهانی بنا امکان‌پذیر است، به دلیل اینکه نمونه‌های مشابه تغییر وجود داشته و همچنین در کنوانسیون منعی در خصوص این‌گونه اقدامات دیده نشده است.

changing the use of the hagia sophia museum to a mosque from the perspective of international law

on july 24, 2020, after the turkish supreme court’s decision, the turkish media announced the performance of friday prayers in the hagia sophia mosque. properties inscribed on the world heritage list are the common heritage of humanity. and the international community is committed to preserving it for future generations. changing, restoring, or developing a heritage on the unesco world heritage list is something, with its conditions, that has been allowed, and it has happened. governments must ensure that such changes do not affect the outstanding universal values of the heritage in question. some governments may unilaterally change a world heritage site’s statute without prior discussion and negotiation with relevant unesco bodies. recently, the turkish government converted the hagia sophia museum into a mosque, by the decision of the turkish supreme administrative court, which caused a lot of international criticism. this article examines the conversion of the hagia sophia museum to a mosque from the point of view of the proponents, opponents, and relevant international rules, as well as the issue of outstanding universal values. according to the research, it is possible to change the statute of a heritage inscribed on the world heritage list, if it does not damage the outstanding universal values of the heritage because there are similar examples of change and the convention does not prohibit such actions.