استفاده از مواد هسته‌ای در جرایم تروریستی: مطالعۀ تطبیقی در نظام کیفری افغانستان و ایران در پرتو توجه به اسناد بین‌المللی

تروریسم هسته‌ای یکی از گونه‌های مدرن تروریسم است که در آن، مواد هسته‌ای گاه به‌عنوان ابزار جرم و گاه به‌عنوان موضوع جرم استفاده می‌شود. هرچند نظام حقوق بین‌الملل نخستین بار در کنوانسیون حفاظت فیزیکی از مواد هسته‌ای، به جرم‌انگاری رفتارهای بزهکارانۀ مرتبط با مواد هسته‌ای و رادیواکتیو پرداخته، اما در کنوانسیون سرکوب اعمال تروریسم هسته‌ای، استفاده از مواد هسته‌ای و رادیواکتیو به‌عنوان مصداقی از تروریسم هسته‌ای به‌صراحت مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به اهمیت موضوع و دغدغه‌های کشور ایران و افغانستان در باب تروریسم هسته‌ای، این پژوهش درصدد است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد تطبیقی، جرمِ استفاده از مواد هسته‌ای در جرایم تروریستی را در پرتو کنوانسیون‌های بین‌المللی در دو نظام کیفری ایران و افغانستان تحلیل کند. بر اساس یافته‌های این پژوهش، به‌کارگیری مواد هسته‌ای و رادیواکتیو در کنوانسیون سرکوب اعمال تروریسم هسته‌ای ذیل رفتارهایی چون استفاده از مواد، وسایل و تاسیسات هسته‌ای به‌گونه‌ای که باعث انتشار و یا خطر انتشار مواد هسته‌ای و رادیواکتیو شود، مورد جرم‌انگاری قرار گرفته است. قانونگذار افغانستان استفاده از مواد هسته‌ای و رادیواکتیو را به‌عنوان مصداقی از تروریسم هسته‌ای نخستین بار در قانون مبارزه علیه جرایم تروریستی و سپس در کود جزا به‌رسمیت شناخته است. قانونگذار افغانستان استفاده از مواد هسته‌ای و رادیواکتیو را ذیل استعمال و انتشار مواد هسته‌ای و رادیواکتیو جرم‌انگاری کرده است. با این حال، تحقق جرم تروریسم هسته‌ای منوط به قتل، ایراد صدمه به اشخاص، اموال و تاسیسات است. گرچه قانونگذار ایران تروریسم هسته‌ای ازجمله استفاده از مواد هسته‌ای و رادیواکتیو را به صورت مستقل جرم‌انگاری نکرده است، اما جرم‌انگاریِ پخش مواد خطرناک به‌عنوان مصداقی از جرم افساد فی‌الارض قابل تسری به انتشار مواد هسته‌ای و رادیواکتیو به‌عنوان مصداقی از تروریسم هسته‌ای پیش‌بینی شده است. با این حال، تعیین شرایط خاص برای تحقق جرم افساد فی‌الارض موجب شده تا تنها برخی از مصادیق انتشار مواد هسته‌ای ذیل عنوان افساد فی‌الارض قرار گیرد.

use of nuclear materials in terrorist crimes: a comparative study in the criminal system of iran, afghanistan, and international conventions

nuclear terrorism is one of the modern types of terrorism in which nuclear materials are used as a tool of crime and sometimes as the object of crime. at the international level, only two international conventions deal with nuclear crimes as criminal treaties. although for the first time, the convention on the physical protection of nuclear materials criminalized criminal behavior related to nuclear materials, this crime was explicitly considered in the convention on the international convention on the suppression of acts of nuclear terrorism. by defining nuclear and radioactive materials, this convention, in article 2, criminalizes all criminal terrorist behaviors related to nuclear materials. the afghan legislator has recognized the use of nuclear and radioactive materials as an example of nuclear terrorism first in the law on combating terrorist crimes and then in the penal code. the afghan legislature has criminalized the use of nuclear and radioactive materials under the use and release of nuclear and radioactive materials. however, the realization of the crime of nuclear terrorism depends on killing, causing damage to persons, property, and facilities. although iran’s legislature has not criminalized nuclear terrorism, including the use of nuclear and radioactive materials independently, the criminalization of the spread of dangerous materials as an example of efsade fel arz can be extended to the spread of nuclear and radioactive materials as an example of nuclear terrorism. however, the determination of special conditions for the realization of the crime of efsade fel arz has caused only some examples of the release of nuclear materials to be included under the title of corruption in the land.nuclear terrorism is one of the modern types of terrorism in which nuclear materials are used as a tool of crime and sometimes as the object of crime. at the international level, only two international conventions deal with nuclear crimes as criminal treaties. although for the first time, the convention on the physical protection of nuclear materials criminalized criminal behavior related to nuclear materials, this crime was explicitly considered in the convention on the international convention on the suppression of acts of nuclear terrorism. by defining nuclear and radioactive materials, this convention, in article 2, criminalizes all criminal terrorist behaviors related to nuclear materials. the afghan legislator has recognized the use of nuclear and radioactive materials as an example of nuclear terrorism first in the law on combating terrorist crimes and then in the penal code. the afghan legislature has criminalized the use of nuclear and radioactive materials under the use and release of nuclear and radioactive materials. however, the realization of the crime of nuclear terrorism depends on killing, causing damage to persons, property, and facilities. although iran’s legislature has not criminalized nuclear terrorism, including the use of nuclear and radioactive materials independently, the criminalization of the spread of dangerous materials as an example of efsade fel arz can be extended to the spread of nuclear and radioactive materials as an example of nuclear terrorism. however, the determination of special conditions for the realization of the crime of efsade fel arz has caused only some examples of the release of nuclear materials to be included under the title of corruption in the land.