اصل تقسیم خسارت بر اساس میزان تاثیر رفتار مرتکبان؛ مبانی، شرایط اعمال و قلمرو اصل در حقوق ایران

درصورتی که دو یا چند عامل با هم موجب زیان شوند، خسارت باید طبق قواعد حقوقی میان آنها تقسیم ‏شود. مطابق یکی از این قواعد، هر عامل زیان به میزان تاثیر عمل خود مسئولیت دارد. در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 از این قاعده تبعیت شده است. به‏علاوه، از برخی مقررات قانون یادشده می‏توان استنباط کرد که تقسیم خسارت بر اساس میزان تاثیر رفتارها، اصل و قاعدۀ عمومی تقسیم مسئولیت مدنی در حقوق ایران است. به‌موجب مادۀ 526 قانون یادشده چنانچه تاثیر رفتار مرتکبان متفاوت باشد، هریک به میزان تاثیر رفتارشان مسئول هستند و بر این اساس، خسارت باید به‌طور متفاوت تقسیم شود. همچنین، مطابق مادۀ 527 قانون پیش‌گفته، درصورتی که میزان تاثیر رفتارها مساوی باشد، مسئولیت به‌طور مساوی تقسیم می‏شود. لازمۀ اجرای مقررات یادشده این است که دادرس دربارۀ میزان تاثیر رفتار هر عامل، تحقیق کافی به‌عمل آورد‏. پس، اگر بدون تحقیق در این باره حکم به تساوی دهد، از احکام قانون تخلف کرده است. با وجود این، در فرضی که پس از تحقیقات لازم، اندازۀ سببیت هر عامل معلوم نشود، بر مبنای اصل عملی تساوی، مسئولیت همۀ عاملان مساوی است. اگرچه در اندیشه‏های حقوقی تقسیم خسارت بر اساس میزان تاثیر رفتارها دشوار و حتی ناممکن دانسته شده، اما رویۀ قضایی در اجرای قانون موفق‏‏ بوده است. صدور رای وحدت رویۀ شمارۀ 799 هیئت عمومی دیوان عالی کشور موید این ادعاست. مطابق رای یادشده در مورد تحصیل اموال به طریق نامشروع، هر کس به اندازۀ مالی که به ناروا تحصیل کرده، موجب ورود ضرر شده و به همان اندازه مسئول جبران است. همچنین، در مورد سایر انواع خسارت، میزان سببیت در ورود زیان با کمک نظر کارشناس قابل تعیین است.

the principle of dividing damages based on the impact of the behavior of the preptrators; legal basics, conditions of executive rules and it’s domain in iranian law

if two or more persons cause damage, the loss is divided between them according to legal rules. by one of these rules, each person is responsible for the extent of the effect of his action. this rule is followed in the islamic penal code approved in 2013. in addition, by provisions of that law, it seems that the division of damages based on the degree of effect of acts is the principle of division of civil liability in iranian law: according to article 526, if the effect of the acts of the perpetrators is different, they are responsible for the effect of their acts and accordingly, damages should be apportioned differently. also, according to article 527 that law, if the effect of the behavior is equal, the responsibility is divided equally. it is necessary for the implementation of these provisions that the judge conducts sufficient research on the amount of each agent’s behavior. so, if he decides without investigating, he has violated the law. thus, if by the necessary research, the degree of causation of each agent is not known, based on the principle of equality, the responsibility of all agents is equal. although these rules are considered doubtful in legal thought, the judicial procedure has been successful in enforcing the law. the unanimous decision no. 799 of the general board of the supreme court confirms this claim. that decision refers to the partial distribution of financial losses based on the degree of causation of each agent. thus, in the case of acquiring property through illegal ways, everyone has caused a loss equal to the money that was acquired illegally. also, in the case of other types of damages, the extent of the impact of the behavior of each of the agents could be determined with evidentiary reasons such as expert opinion.