مطالعۀ تطبیقی مفاهیم «قابل‌گذشت و غیرقابل گذشت» در حقوق کیفری عرفی با مفاهیم «حق‌الله و حق‌الناس» در فقه امامیه

در حقوق کیفری عرفی جز در موارد معدودی از جرم حق‌اللهی یا حق‌الناسی نامی برده نشده، اما بارها از جرایم قابل‌گذشت و غیرقابل گذشت سخن به میان آمده است. جرایم قابل‌گذشت و غیرقابل گذشت ازنظر میزان مداخلۀ بزه‌دیده و اثرگذاری در آغاز، ادامه و فرجام دعوی کیفری تاثیری سرنوشت‌ساز دارند؛ اما در متون فقهی بدون ذکری از جرم قابل‌گذشت یا غیرقابل گذشت، عموم آثار این جرایم با به‌کارگیری اصطلاح جرایم حق‌اللهی و حق‌الناسی مورد تصریح واقع شده است. نگارندگان پژوهش حاضر با نگاهی تطبیقی و با اتخاذ روش توصیفی - تحلیلی و به‌کارگیری ابزار کتابخانه‌ای تلاش دارند به این پرسش اساسی پاسخ دهند که جرایم قابل‌گذشت و غیرقابل گذشت تا چه میزان قابلیت انطباق با اصطلاح حق‌الله و حق‌الناس از نظر مصادیق و آثار مترتب را دارد؟ علی‌رغم تفاوت‌هایی که میان این دو دسته اصطلاح از نظر دامنه و آثار مترتب وجود دارد، اما هر دو با نیت دستیابی به اهداف مشابه وضع شده و مورد استفاده قرار گرفته‌اند. ازآنجا که مطابق قانون اساسی منبع اصلی دریافت احکام و مقررات کشور ما ضرورتاً می‌بایست فقه اسلامی (امامیه) باشد و علی‌رغم اینکه اصطلاحات حق‌الله و حق‌الناس در فقه اسلامی و امامیه در دسترس و قابل استفاده بوده، اما قانون‌گذار عادی به تاسی از نظام‌های حقوقی دیگر و مشابه همان روشی که برای تقسیم‌بندی جرایم در قوانین جزایی عمومی قبل از انقلاب استفاده می‌شد، از مفاهیم قابل گذشت و غیرقابل گذشت بهره برده است.

a comparative study of the concepts of “forgivable and unforgivable” in customary criminal law with the concepts of haqullahi

in customary criminal law, except for a few cases, there was no mention of haqullahi and haqlanasi crimes, but it was mentioned many times about forgivable and unforgivable crimes. forgivable and non-forgivable crimes have a decisive effect in terms of the amount of intervention suffered by the victim and its effect on the initiation, continuation and appeal of criminal proceedings; but in jurisprudence texts, without mention of forgivable and unforgivable crimes, the general effects of these crimes have been specified by using the terms haqullahi and haqlanasi crimes. the current research with a comparative view and by adopting descriptive analytical method and the use of library tools, tries to answer the basic question that to what extent can forgivable and unforgivable crimes be compatible with the terms haqullah and haqul-nas in terms of examples and related works? despite the differences between these two categories of terms in terms of scope and consequential effects, both of them have been established and used with the intention of achieving similar goals, since according to the constitution, the main source of rulings and regulations of our country must necessarily come from islamic jurisprudence. (imamiyyah) and despite the fact that the terms haqullah and haqul-naas were available in islamic jurisprudence and imamiyyah and could use them, but the ordinary legislator based on other legal systems and similar to the same method used to classify crimes in general criminal laws before the revolution it was possible to use transitive and non-transitory concepts.