مطالعۀ تطبیقی تدابیر شکلی حمایت از شهود در برابر تهدید (مطالعۀ موردی مادۀ 214 قانون ‌آیین ‌دادرسی ‌کیفری و آیین‌‌نامۀ اجرایی آن)

حمایت از شهود در برابر تهدید، جلوه‌ای از پایبندی به اصول دادرسی منصفانه و تضمین حقوق اصحاب دعوی محسوب می‌شود؛ با این‌ حال، رویۀ کشورهای مختلف در این زمینه گوناگون است. در قانون ‌آیین ‌دادرسی ‌کیفری کشور ما ضمن تدوین چند مادۀ قانونی و همچنین وضع آیین‌نامۀ ‌اجرایی برای مادۀ 214 ق.آ.د.ک، گام بلندی در جهت جامۀ عمل پوشاندن به این مهم برداشته شده است. اگرچه حمایت از ارزش‌های جانی، مادی و حیثیتیِ شهود در حقوق ایران به‌نوبۀ خود نکتۀ مثبتی محسوب می‌شود، اما چالش‌ها و سوالات اساسی در خصوص کیفیت حمایت از شهود جرایم خاصّ امنیتی و مفاسد اقتصادی و نیز شهود آسیب‌پذیر و مرعوب‌شده، ضرورت توجه کامل به ابعاد مالی و تخصیص معاضدت‌های حقوقی و روان‌شناسی، استفاده از ظرفیت جامعۀ مدنی و همچنین کیفیت تعارض این تدابیر حمایتی با حقوق متهم، همچنان قابل طرح و نیازمند پاسخ‌دهی است. در این نوشتار ضمن استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با بهره‌مندی از منابع کتابخانه‌ای در فرایند مطالعه‌ای تطبیقی و ارائۀ نمونه‌های پرشمار با تاکید بر قوانین کشورهای انگلستان، امریکا و ایتالیا، در راستای ارائۀ نمونه‌هایی مناسب و پاسخ به قانون‌گذار ایرانی تلاش شده است. با عنایت به پیشنهادهای متعدد مقالۀ حاصل از مطالعات تطبیقی، مستفاد می‌شود که در کنار ضرورت کاربست عملی مقررات قانونی و آیین‌نامۀ ‌اجرایی، قانون‌گذار ایرانی باید در جهت اتخاذ تدابیر ویژۀ حمایتی برای شهود آسیب‌پذیر، حمایت مالی گسترده‌تر از شهود، ارائۀ معاضدت‌های حقوقی و مشاورۀ روان‌شناسی و جرم‌انگاری سوءاستفاده از برنامه‌های حمایتی از شهود، گام‌های جدی و محکمی بردارد.

a comparative study of formal measures to protect witnesses against threats (case study of article 214 of the criminal procedure law and its executive regulations)

protecting witnesses against threats is a manifestation of adherence to the principles of fair proceedings and guaranteeing the rights of both parties in a criminal case, however, the practice of different countries in this field is different, the law of criminal procedure while developing several legal articles and also establishing executive regulations for the article 214 c.p.a. has taken a big step towards the implementation of this task. although the protection of all kinds of life, material and dignified values ​​of witnesses in iranian law is considered a positive point, but the challenges and basic questions regarding the quality of protection of witnesses of special security crimes and economic corruptions, vulnerable and intimidated witnesses, the need to pay full attention to the financial dimensions and the allocation of legal and psychological assistance and the use of the capacities of restorative justice and civil society as well as the quality of the conflict of these protective measures with the rights of the accused can still be proposed and need to be answered. from the library sources, in the process of comparative study and presenting numerous comparative examples, an attempt has been made to answer and present suitable examples to the iranian legislator. considering the numerous suggestions of the article, it is evident that, along with the necessity of practical application of legal regulations and executive regulations, the iranian legislator should take serious and firm steps in order to adopt special protective measures for vulnerable witnesses, provide wider financial support to witnesses and provide legal assistance and take psychological counseling.