بررسی انطباق اصل جبران همۀ خسارات با مبانی کثرت‌گرا در حوزۀ فلسفۀ مسئولیت مدنی

حاصل تتبع در تالیفات حقوقی در زمینۀ مسئولیت مدنی نشان می‌دهد قول مشهور حقوق‌دانان بر این است که اصلی تحت عنوان اصل جبران همۀ خسارات وجود دارد که به‌موجب آن پس از وقوع ضرر، آن ضرر، صرف‌نظر از نوع، در صورت جمع دو رکن دیگر مسئولیت (رابطۀ سبییت و فعل زیان‌بار) باید جبران شود و نیاز به نص قانونی خاص برای تجویز جبران خسارت در هر مورد وجود ندارد. سوال اصلی مقالۀ حاضر این است که آیا می‌توان قائل به وجود چنین اصلی در حوزۀ مبانی فلسفی کثرت‌گرا در مسئولیت مدنی شد؟ رویۀ قضایی محاکم در این خصوص، متشتت است. علی‌رغم شهرت این اصل بین حقوق‌دانان، ادعای نویسندگان مقالۀ حاضر این است که جستجو در مبانی فلسفی و اهداف عمدۀ مطرح در حقوق مسئولیت مدنی به‌روشنی نشان می‌دهد هیچ نظریه‌ای وجود ندارد که مقتضای آن، اصل جبران همۀ خسارات باشد. به‌دلیل تناقض آشکار رویکردهای وحدت‌گرا با اصل جبران همۀ خسارات، به جستجوی چنین اصلی در رویکردهای کثرت‌گرای فلسفۀ مسئولیت مدنی برخاستیم. حاصل این بررسی نشان داد در میان این دسته از رویکردها نیز نظریه‌ای که چنین اصلی از آن مستفاد شود وجود ندارد. بر اساس یافته‌های مقالۀ حاضر، به‌نظر می‌رسد اعتقاد به چنین اصلی، هم از بُعد عملی ناممکن و باعث کاهش کارایی مسئولیت مدنی در مهندسی فعالیت‌های اجتماعی و هم از بُعد نظری فاقد مبنای استدلالی است. پیشنهاد می‌شود استناد به چنین اصلی به‌عنوان راهنمایی که در موارد سکوت قانون باید مورد عمل قرار بگیرد از ادبیات مسئولیت مدنی ایران حذف گردد.

a comparative study of the principle of full compensation and the plural philosophical foundations of the law of torts

the study of iranians’ tort related writings explicates that most of the top jurists believe that there is a maxim called “the principle of compensating all damages”. provided that the other two requirements of liability (causation and harmful act) exist, this principle states that all damages, regardless of their type, should be compensated without any need for a specific law prescribing the liability to compensate that kind of damage. case law is in doubt on how to react to this principle and has since taken two different approaches. contrary to this popular belief, however, our search in the philosophical foundations (and also in the main goals of tort law) shows that there is no theory that stays adamant about compensating all kinds of damages in any circumstances. because of the obvious contradiction between monist theories and the principle of compensating all damages, we accomplished a search to determine such a probable connection between plural theories and this principle. the outcome of this study clearly demonstrates that none of the most indispensable plural theories can give rise to such a maxim. it seems that the belief in such a principle (of compensating all damages) is not acceptable neither practically nor theoretically; it is unfeasible in practicality and reduces the power of tort law in organizing and arranging different kinds of social activities, and it is theoretically unsubstantiated. in this article, we propound this idea that invoking this principle should be avoided by our jurists, and as well as our courts.