امکان‌سنجی تطبیق مفهوم خطای کیفری در فقه و حقوق موضوعۀ ایران با ابعاد غفلت در انگلستان

خطای کیفری یا تقصیر جزایی، عنصر روانی جرایم غیرعمدی است؛ درحالی که در سیاست تقنینی و رویۀ قضایی ایران تصویر دیگری از ماهیت و کارکرد خطای کیفری ترسیم شده که با نقش و ماهیت عنصر روانی بودن آن در تعارض است. نگارنده با هدف جستجوی هویت و کارکرد خطای کیفری در حقوق ایران، در یک مطالعه به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تطبیقی خطای کیفری در ایران با ابعاد غفلت در حقوق انگلستان پرداخته است .در فرایند این مطالعه و در پاسخ به این سوال که چه نکات اشتراک و افتراقی بین خطای کیفری در ایران و ابعاد غفلت در حقوق انگلستان وجود دارد، فرضیۀ موردنظر نگارنده مبنی بر هم‌پوشانی مفهوم و کارکرد خطای کیفری در حقوق ایران با غفلت مدنی (یکی از ابعاد غفلت) در حقوق انگلستان مستند‌سازی علمی شده و اثبات گردیده است. با این توضیح که بررسی تبصرۀ مادۀ 145 و نیز مادۀ 529 ق.م. اسلامی و مواد 616 و 714 بخش تعزیرات مصوب 1375 حاکی از رویکرد رفتاری و کارکرد عنصر مادی به مصادیق خطای کیفری است که این رویکرد ضمن انحراف از کارکرد اصلی خطای کیفری به‌عنوان عنصر روانی جرایم غیرعمدی، تاحدودی با مفهوم و کارکرد غفلت مدنی در حقوق انگلستان منطبق است. شایان ذکر است که راهبرد پیشنهادی در دکترین، عدم ترادف تقصیر با خطا، و در تقنین، اصلاح مواد مرتبط با خطای کیفری در راستای یک سیاست جناییِ افتراقیِ پویا، و نیز تامل و دقت در بازتعریف اصطلاحات وارداتی است.

feasibility of the comparison of the concept of criminal fault in iran with dimensions of negligence in england

criminal fault is the mens rea of unintentional offences while legislation policy and judicial procedure of iran present a different picture of its nature and function. the author attempts to identify criminal fault in iranian criminal law. to do so, an analytic–descriptive method has been adopted to compare the criminal fault in iran with dimensions of negligence in british law. to answer this question, articles 616 and 714 and ss of article 145 that refer to the conduct aspect and actus reus role of criminal fault were studied. this approach diverts from the basic function criminal fault as mens rea of unintentional offences and matches with concept and function of civil negligence in england. highlighting this conflict as an innovation in this research, this study outlines the conditions which give rise to the existing conflict and recovering the basic function of criminal fault.