بهرۀ کارشناسی در کاربست و نمایاندن دانش سودمند در اثبات (مطالعۀ تطبیقی در حقوق ایران، آمریکا و فرانسه)

در گفتمان دانش و دادرسی، کارشناسی خواه به‌عنوان دلیلی گواه‌گونه و خواه دلیلی جداگانه راهکار پذیرفته‌شده در نظام‌های حقوقی بوده است. نگاه نظام‌های حقوقی به این موضوع یکسان نیست. رویکرد نظام حقوقی ایالات متحده برای پذیرش دانش در دادرسی، توجه به معیارهای منطقی و خردگرایانه در کنار پذیرش همگانیِ نتایج، و روشمندی و برخورداری از اصول و احراز انطباق کافی با رویدادها و داده‌های دعوایی است. در ایران و در نظام حقوق مدنی (حقوق نوشته)، بر بعضی ضوابط تاکید شده، اما ارزیابیِ نظریۀ کارشناس با دادگاه است و این کارآمدیِ این نظریه را به پرسش گرفته است. سخن بر سر این است که اگر پس از سنجش و زدن سنگ محک بر کارشناسی، اعتبار آن احراز شد، چگونه دادرس می‌تواند چشم خود را به علم حاصل از کارشناسی ببندد. در این میانه، پیوند زدنِ دو دلیلِ به‌ظاهر بی‌ربطِ گواهی و کارشناسی به‌هم، گشاینده برخی گره‌های بسته در پذیرش علم و دانش در دادرسی خواهد بود. به باور نگارنده، حقوق ایران باید به سوی تبیین سنجه‌های خردگرایانه برای ارزیابی نظر کارشناسی برود.

portion of expert in application & evidencing by helpfulness science(comparative study in iran, usa & french legal systems)

in discourse on science and litigation, the expert is a traditional role in legal systems, whether as witnesslike expert or as separate evidence. the approach of legal systems is not same as witnesslike expert. developing rational standards along with public acceptance of results and methodologies and principles that are relevant to facts and data is the approach of the us legal system to evaluate the knowledge of the expert opinion. in civil law system, including iranian civil law, some criteria are emphasized, but the principle of free evaluation of the court is criticized in this article. the question is how the judge can ignore the knowledge gained by the expert opinion if the standard of validation and helpfulness is acquired. the link between two seemingly unrelated proofs “witness” and “expert”   opens up some nodes in accepting the “science” in courts. iranian legal system should take some rational criteria for evaluating experts’ opinion.