مطالعۀ دیدگاه‌های اندیشمندان اسلامی راجع به اصل منع تبعیض

منع تبعیض در برخورداری از حقوق، بر اساس جنس، نژاد، رنگ، طبقۀ اجتماعی، محل تولد، عقیده، مذهب و ثروت، یک اصل بین‌المللیِ شناخته‌شده است. در اسلام احکامی وجود دارد که ظاهراً تبعیض‌آمیز می‌نماید. اندیشمندان اسلامی بسته به اینکه به کدام نحلۀ فکری اعم از سنت‌گرا، سنت‌گرای متمایل به نواندیش، یا نواندیش گرایش داشته باشند، در خصوص منع تبعیض از نظر اسلام آرای متفاوتی دارند. گروهی معتقدند احکامی همچون حقوق اقلیت‌های مذهبی یا حقوق زنان تبعیض‌آمیز نیست و به استناد تفاوت‌های تکوینی و تشریعی سعی در عادلانه جلوه دادن این احکام دارند، درحالی که عده‌ای ‌دیگر با درنظر گرفتن شرایط زمان و مکان معتقدند برخی از احکام در جامعۀ امروزی تبعیض‌آمیز است و برای حل تعارض میان دین‌داری و تبعیض‌آمیز نبودن احکام، اجتهاد پویا را پیشنهاد می‌دهند. ضرورت اجرای احکام اسلامی از یک سو و قبح ذاتی تبعیض از سوی دیگر، این سوال را به‌وجود می‌آورد که چگونه می‌توان این احکام تبعیض‌آمیز را هم‌چنان اجرا کرد. در این مقاله با نگاه توصیفی ابتدا به تبیین منع تبعیض در نظام بین‌الملل حقوق بشر و اندیشه‌های اسلامی پرداخته می‌شود، سپس با توجه به مهم‌ترین مشخصه‌های اندیشه‌های اسلامی، آرای اندیشمندان مختلف اسلامی در باب منع تبعیض مطرح می‌گردد.

An Investigation of Islamic Thinkers’ Views on the Principle of NonDiscrimination

The prohibition of discrimination in the enjoyment of rights based on sex, race, color, social class, place of birth, belief, religion, and wealth is recognized as an international principle. In Islam, there are seemingly discriminatory rules. Islamic scholars have different ideas about nondiscrimination depending on their ideology whether traditionalist or neotraditionalist or liberal. Some believe that rules such as the rights of religious minorities or women are not discriminatory and try to show them fairly based on developmental and legislative differences. While some believe that the rules are discriminatory based on time and place conditions in today’s society. And they suggest dynamic ijtihad to resolve the conflict between religiosity and nondiscrimination. The necessity of executing Islamic rules on the one hand and the inherent ugliness of discrimination on the other hand raises a question of how can execute these discriminatory rules. In this article, firstly the prohibition of discrimination is investigated in the international system of human rights and Islamic thought. Then, according to the most important characteristics of Islamic thought, the opinions of different Islamic thinkers on the prohibition of discrimination are discussed.