بررسی فقهی و حقوقی اختیار صاحب خیار عیب در فسخ و مطالبۀ ارش در مذاهب اسلامی

در طولی و عرضی بودن اختیارات مشتری در خیار عیب بین فقهای مذاهب اسلامی اختلاف نظر مبنایی وجود دارد. بر اساس یک نظر چون ارش خلاف اصل است و در مقابلِ وصف از ثمن قرار دارد، ارش نیز طولی خواهد بود. بنابه دیدگاه دیگر چون ارش مطابق با قاعده است و جزئی از ثمن است در این صورت تخییر مشتری هم عرضی خواهد بود. ولی ما در این مقاله کوشیده‌ایم ضمن بیان دیدگاه‌های مذاهب اسلامی و حقوق ایران در این خصوص بر پایۀ نظریۀ عمومی ارش در قراردادها تحلیلی را ارائه نماییم که بر اساس آن وصف سلامت در میان همۀ اوصاف برجستگی خاصی دارد که باعث می‌شود شارع مقدس فقط در خیار عیب معتقد به تخییر شود. دلیل این ویژگی خاص هم این است که شارع مقدس و قانون‌گذار در قانون مدنی فقط در خیار عیب که ارتباط مستقیمی با وصف سلامت دارد قائل به دریافت ارش شده است. بنابراین ویژگی خاص این وصف باعث می‌شود که اگر فروشنده به این تعهد خود عمل نکند و کالایی مطابق با قرارداد تسلیم ننماید، خود او باید جبران خسارت کند که همان نظریۀ عمومی ارش است و البته این حق فروشنده است که بر اساس تخییر عرضی فسخ یا مطالبۀ ارش را انتخاب نماید.

Convergence in Option as a Longitudinal or Excessive Distortion Based on the General Theory of ‘Arsh’ in Contracts in Imamieh Jurisprudence and Iranian

In the longitudinal and transversal terms of the client’s option, there is a fundamental difference between Islamic jurisprudents who come from different Islamic cultures. This article presents the views of Islamic religions and Iranian law in this regard. Based on the general theory of ‘arsh’ in the contracts, we have provided an analysis that describes health as a prominent feature. The main contribution of the present article is that if the seller does not fulfill this obligation and does not submit the goods in accordance with the contract, he must compensate. It is the same general theory of arsh, and, of course, it is the seller’s right whether to choose termination or demand report.