نقش تهی‎دستان شهری تبریز در انقلاب مشروطیت

تهی‎دستان شهری تبریز شامل کارگران روزمزد، دست‎فروشان، حمالان، برخی از لوطیان و جهّال، بیکاران، گدایان و حاشیه‎نشینان شهری و... بودند که با آغاز انقلاب مشروطیت به حمایت از آن برخاستند.آنان هرچند شناخت درستی از مشروطیت نداشتند، به امید رهایی از بی‎عدالتی‎ها و در جهت دستیابی به رفاه در زندگی به صف مشروطه‎خواهان پیوستند. با شکل‎گیری دستجات مجاهدان، گروهی از تهی‎دستان به صف مجاهدان ملحق شدند. برخی از آنان در جنگ‎ها شرکت کردند و عده‎ای نیز در ساختن سنگر و شکافتن دیوارها و نگهبانی و... مشروطه‎خواهان را یاری می‎کردند. هرچند آنان در شرایط سخت معیشتی قرارگرفتند، دست از حمایت مشروطیت برنداشتند. اینکه توده‎های تهی‎دست تبریز چگونه به حمایت از مشروطیت برخاستند و چه تاثیری در پیروزی مشروطه‎خواهان داشتند، موضوع بحث این مقاله است. تلاش می‎شود پاسخ این فرضیه روشن گردد که هرگاه توده‎های فقیر تحت رهبری نخبگان جامعه قرارگیرد، می‎توان با کمک آنان چنان نیروی قوی‎ای بسیج کرد که قادر به مقاومت در برابر هر قدرت نظامی باشند؛ چنان‎که تهیدستان تبریز با تحمل گرسنگی در برابر نیروهای محمدعلی‎شاه به‎سختی مقاومت‎کردند.