گونه‎شناسی مشاغل و پایگاه‎های درآمدی یادشده در دیوان‎های شعر فارسی قرن‎های هشتم و نهم هجری

مشاغل و پایگاه‌های درآمدی یکی از مولفه‎های تاریخ اجتماعی است که واکاوی گونه‌ها‌، قلمرو، خاستگاه‎ها و ابعاد آن می‌تواند گوشه‎هایی تازه از زندگی مردم در گذشته را بنمایاند. بی‎توجهی نسبی منابع متعارف تاریخی به تاریخ اجتماعی زمینه‎ساز اقبال به دیگر منابعی است که در تقسیم اولیه در شمار منابع تاریخی قرارنمی گیرند. دیوان های شعر را باید از جمله این منابع شمرد. در این دیوان‌ها به انبوهی از مسایل و مولفه‎های مربوط به زندگی اجتماعی اشاره شده است. استخراج و سپس گردآوری اطلاعات درباره آنها روزنه‌ای است به سوی فهم متن و واقعیت اجتماعی روزگاران گذشته. این مقاله با رویکردی وصفی و با استفاده از تکنیک جست‎وجوی نام مشاغل و پایگاه‎های درآمدی در پنج دیوان شعر از شاعران پارسی‌سرای قرن‎های هشتم و نهم ایران و دسته‎بندی آنها کوشیده است به این پرسش پاسخ دهد که مشاغل و پایگاه‎های درآمدی یادشده در این دیوان‌ها در بستر یک مطالعه تکمیلیِ دیگر تا چه اندازه متاثر از آموزه‌های دینی بوده است. این بررسی نشان‎می‎دهد که در ایران، در روزگار بین خرابی‎های حمله مغولان و آبادانی عصر صفویه، آموزه های دینی در مشاغل دین‎آورد شامل سه دسته مشاغل مرتبط با اجرای عبادات دینی (شامل سه شغل)، مشاغل مرتبط با اجرای احکام اجتماعی دینی (شامل سه شغل) و مشاغل مرتبط با آموزش و ترویج دین (شامل چهار شغل) و مشاغل دین‎پرورد شامل دو دسته مشاغل مرتبط با اجرای احکام دینی و مراسم (شامل پنج شغل) و مشاغل مرتبط با ساخت و اداره اماکن دینی (شامل سه شغل) و نیز پایگاه‎های درآمدی (شامل چهار شغل) نقش داشته است.