برنامه تجدد و نوسازی ایران در عصر رضاشاه پهلوی

نوسازی در تجربه اروپاییان، بر پایه مدرنیته و به یاری و کمک بورژوازی و دولت مطلقه و ملی و مدرن و از گذر تغییرات اجتماعی وسیع و همه‎جانبه، به ظهور جوامع مدرن و توسعه‎یافته انجامید. اما، در کشور ایران، با وجود تلاش‎هایی که در عصر رضا‌شاه صورت‎گرفت، نوسازی به ایجاد جامعه‌ای مدرن و توسعه‎یافته نینجامید. نوسازی در دوره پهلوی اول شتابان صورت‎گرفت و به دلیل تسلط دولت بر منابع قدرت، ناتوانی و پراکندگی جامعه مدنی، نوسازی در عرصه‌هایی اجرا‎شد که با ساخت و سرشت دولت مطلقه در انطباق بود. لذا، ممانعت دولت مطلقه از گسترش مشارکت و شکل‌گیری رقابت، حوزه سیاست ایران را به عرصه‌ای توسعه‎نیافته در ساخت اقتصادی و اجتماعی تبدیل‎کرد. به بیانی دیگر، دولت مطلقه در حوزه سیاست و نظام سیاسی مانع توسعه بود و به بازتولید استبداد و خودکامگی منجرشد و به دلیل نارسایی‌های اساسی ایستاری و ساختاری، به حل بحران‌های عمده‌ هویت، مشروعیت، توزیع و تضادهای عمده‌ داخلی و خارجی و برقراری ثبات نهادینه، قانونمند و پایدار به سمت سرمایه‌داری و جامعه مدرن همراه با تقویت نهادهای مدنی و دموکراتیک و بورژوازی مستقل و ملی موفق نگردید.در این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که چرا کشور ایران به‎رغم تجربه نوسازی در دوران پهلوی اول، نتوانسته به جامعه‌ای مدرن و توسعه‎یافته تبدیل‎شود. لذا، تلاش می‎شود تا با تحلیل و تبیین علل و عوامل مربوطه، رهیافت تازه‌ای برای فهم تنگنا و بن‌بست توسعه‎نیافتگی در دوره مورد بحث ارایه ‎شود. روش پژوهش نیز مبتنی بر کار کتابخانه‎ای و عمدتاً بر یک مطالعه تاریخی ـ تحلیلی استوار است.