اعتراضات مردم به نوسازی شهری در دوره پهلوی اول(مطالعه اسناد عرایض مجلس شورای ملی ـ مجلس ششم تا هشتم تقنیه)

دولت پهلوی اول موجد تغییرات در عرصه‎های گوناگون حیات اجتماعی ایران شد؛ از جمله این تغییرات، دگرگونی‎هایی بود که در عرصه شهری رخ‎نمود. دولت پهلوی اول بر اساس ایده نوسازی منطبق با الگوهای غربی، به تغییر شهرها همت گمارد. در این نوسازی، زندگی شهری با وسایل و ابزار مدرن که از جمله آنها ورود اتومبیل به شکل گسترده در شهرها بود، تاثیر خود را بر بافت و فضای شهری از طریق خیابان‎سازی گذاشت؛ یعنی، مهم‎ترین وجه نوسازی شهری، خود را در احداث خیابان‎های جدید و وسعت‎دادن به خیابان‎های موجود نمودار کرد. اما، این وجه از نوسازی شهری، مستلزم تخریب املاک شهروندان بود و اعتراضاتی را در پی داشت. بخشی از اعتراضاتِ مربوط به تخریب املاک، در عریضه‎هایی منعکس شده‎است که به مجلس شورای ملی واصل می‎شد. از این رو، مقاله حاضر به بررسی نوسازی شهری در دوره پهلوی اول از دریچه نگاه شاکیانی پرداخته‎است که شکایات خود را به مجلس شورای ملی ارایه‎دادند. این عریضه‎ها مربوط به سه دوره مجلس ششم، هفتم و هشتم یعنی مصادف با نیمه اول دوره پهلوی اول است. بررسی این عرایض به شیوه توصیفی ـ تحلیلی و با اتکا به دیگر اسناد و منابع کتابخانه‎ای انجام‎گرفته‎است.این نوشتار درصدد است تا علل نارضایتی عارضان را از برنامه نوسازی شهری دولت دریابد و به این پرسش پاسخ دهد آیا نوسازی شهری برنامه اجرایی مناسبی داشت؟ با توجه به شکایات عارضان از جمله در خصوص تاخیر در پرداخت قیمت‎ها، ترسیم نقشه‎های متعدد و گاه غیراصولی، اعمال نفوذ در ترسیم نقشه‎ها، عدم تدوین قوانین و مقررات لازم، فرض بر این است دولت دارای برنامه اجرایی مناسبی در سیاست نوسازی شهری نبود. نتیجه نشان می‌دهد دولت به آسیب‎های روانی ناشی از تخریب سرپناه و آسیب‎های شغلی ـ معیشتی ناشی از تخریب مستغلات توجه چندانی معطوف نکرده‎بود، در صورتی که شهروندان از هر دو حیث متحمل آسیب شدند.