>
Fa   |   Ar   |   En
   زوال تمدن کاریزی ایران به روایت سفرنامه‌های بیگانه روزگار قاجار  
   
نویسنده رحمانیان داریوش ,میرزایی مهدی
منبع تحقيقات تاريخ اجتماعي - 1391 - دوره : 2 - شماره : 2 - صفحه:55 -75
چکیده    سفرنامه‌‌نویسان غربی به‌ویژه در دو قرن اخیر گزارش‌گران بیرونی وضعیتی در ایران بوده‌اند که می‌توان از آن به انحطاط و عقب‌ماندگی تمدنی ـ فرهنگی تعبیر کرد. وضعیت اقلیمی و جغرافیایی ویژه ایران و خشکی و کم‌آبی و به‌ تبع آن وابستگی شدید تمدن ایرانی به آب و سازه‌های آبی، به‌ویژه کاریز یا قنات، از ویژگی‌ها و پدیده‌هایی بوده که توجه اکثر غربیان را جلب کرده است. در این دوران، که هم‌زمان با شیوع ناامنی و آشفتگی و هرج‌و‌مرج بوده است، ساخت و نگه‌داری سازه‌های آبی با موانع و مشکلات فراوان روبه‌رو شد و بسیاری از سازه‌ها، به‌ویژه کاریز‌ها، و شمار فراوانی از آبادی‌ها و زمین‌های کشاورزی رو به نابودی و ویرانی نهاد. سفرنامه‌نویسان بیگانه، به‌مثابه ناظران آگاه و حساس و کنجکاو بیرونی، دقیق‌ترین و موثرترین گزارش‌ها را از این روند، و ارتباط متقابل آن با سیر عمومی زوال و انحطاط ایران‌زمین، بر‌جای گذاشته‌اند. مقاله حاضر بر آن است که تحلیلی منظم و روش‌مند از آن گزارش‌ها ارایه دهد. طبق این اسناد پیشامد‌های طبیعی و تاریخی، استبداد و بی‌قانونی و بحران مدیریت، شیوع ظلم و ستم و ناامنی، یورش‌های پی‌در‌پی ایلات و عشایر داخلی و مرزی، شرایط فرهنگی و معرفتی و اخلاقی، پاره‌ای مسایل مرتبط با سیاست و مناسبات خارجی، از جمله سیاست زمین سوخته و پاره‌ای مشکلات ارضی و مرزی با برخی کشور‌های همسایه، و سرانجام آثار و پیامد‌های ویران‌گر وقوع جنگ‌های جهانی در قرن بیستم از مهم‌ترین عوامل ویرانی سازه‌های آبی و شمار بسیاری از آبادی‌ها و روستاها و شهرهای ایران بوده‌اند. در این گفتار از این رویداد به «روند زوال و انحطاط تمدن آبی» یا تمدن کاریزی ایران تعبیر می‌شود.
کلیدواژه تمدن کاریزی ,ایران ,انحطاط ,علت‌شناسی انحطاط ,سفرنامه‌های بیگانه ,Qanat (Hydraulic) Civilization ,Iran ,Decline ,Etiology Of Decline ,Foreign ,Travel Books
آدرس دانشگاه تهران, استادیار گروه تاریخ، , ایران, دانشگاه تهران, دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ، , ایران
پست الکترونیکی mehdi_m6441@yahoo.com
 
     
   
Authors
  
 
 

Copyright 2023
Islamic World Science Citation Center
All Rights Reserved