برآیند اصلاحات قوانین اوقاف در پنج دوره‌ مصوبات مجلس شورای ملی دوره‌ قاجار و تاثیر آن در حقوق واقفین شهر اصفهان (1324- 1344ق/1906- 1926م)

نهضت مشروطه سرآغاز تاسیس نظام پارلمانی و بستری مناسب در حوزه‌ تدوین قوانین وقف بود. تاسیس اداره‌ اوقاف و آزادی نسبی مطبوعات، زمینههای مساعدی را برای طرح موضوعات وقف و بیان موانع راه واقفین فراهم کرد. پژوهش حاضر موضوع تاثیر دوسویه‌ قوانین نوین وقف را با تمرکز بر واقفان شاکی اصفهان در مواجهه با نابسامانی‌های امور وقفی در همان شهر و بر پایه‌ روش توصیفی تحلیلی با استفاده از اسناد و منابع تاریخی موردبررسی قرار داده است. پرسش اصلی در اینجا این است که روند تکوینی قوانین وقف در پنج دوره‌ مجلس چگونه به توانمندسازی نهاد وقف در پاسخگویی به معضلات و چالشهای واقفین شاکی اصفهانی کمک کرد؟ پرسش مذکور این مدعا را تقویت ساخت که مجلس با تصویب بودجه‌ مستقل وزارت اوقاف زمینهساز تقویت ادارات تازهتاسیس اوقاف در شهرستانها شد و الزام در شناسایی واقفین حقیقی و حقوقی مزایای امنیت ملکی، بهینهسازی نظام مالیاتی، و نظارت بر عایدات املاک موقوفه را در پی داشت، همچنین با ایجاد «قانون هماهنگی در عملکرد» میان قوه‌ قضایی و اجرایی، به رفع معضلات واقفین شاکی کمک موثری کرد. یافته‌های پژوهش ما را به‌سوی پارادایمی آشکار رهنمون می‌سازد: تصویب قوانین حمایتی موثر برای نظامندکردن موقوفه‌ها؛ تاسیس مراجع قانونی منجر به آشکارشدن آسیب‌های اجتماعی واقفین اصفهانی و طرح موضوع جهت احقاق حق؛ و علل زمینه‌ای همچون آسیب‌پذیری در برقراری امنیت اجتماعی و اقتدار سیاسی، کمبود منابع مالی و انسانی متخصص، و تضاد درون‌نهادی بین وراث و متولیان موقوفه‌ها سبب ناکارآمدی قوانین وقف شد.

the result of reforming the endowment system in five termsof approvals of the national council of the qajar period and its effect on the rights of isfahan endowers (1324-1344 ah/1906-1926 ad)

the constitutional movement was the beginning of the establishment of a parliamentary system and a suitable platform in the field of drafting endowment laws. the establishment of the endowment administration and the relative freedom of the pressprovided favourable conditions for raising the endowment issues and expressing theobstacles on the path of the endowers. the current research has examined the issue ofthe two-sided effect of the new endowment laws, focusing on the plaintiff endowers ofisfahan in the face of the endowment issues in the same city and based on thedescriptive-analytical method using historical documents and sources. the mainquestion here is how the development process of the endowment laws in the five termsof the parliament helped to empower the endowment institution in responding to theproblems and challenges of the isfahan plaintiff endowers? the aforementionedquestion strengthened the argument that by approving the independent budget of theministry of endowment, the parliament laid the groundwork for the strengthening of thenewly established endowment offices in the cities, requirement for recognizing the realand legal endowers were followed by the benefits of property security, optimization of the tax system, and supervision of the income of endowment properties. also, byestablishing the law of coordination in performance between the judicial andexecutive forces, it effectively helped to solve the problems of the plaintiff's endowers.the research findings lead us to an obvious paradigm: passing effective support laws tosystematize endowments; establishing legal authorities leading to the revelation of thesocial harm of isfahan endowers, and proposing the issue to achieve to administerjustice; and background causes such as vulnerability in establishing social security andpolitical authority, lack of financial and expert human resources, and internal conflictbetween the heirs and trustees of endowments caused the ineffectiveness of endowmentlaws.