«خوئدوده» در منابع شرق دور؛ سنتی قومی یا دینی؟

اصطلاح «خوئدوده» یکی از مهمترین مفاهیم فقه زرتشتی است که به ازدواج با خویشان نزدیک تعبیر شده‌است. از جمله شواهد مربوط به وجود این رسم بین برخی از ایرانیان، متون غیر ایرانی به ویژه یونانی و رومی هستند که بارها توسط محققان مورد کنکاش قرار گرفته‌اند. اما یونانیان و رومیان تنها مللی نبودند که به این نوع از ازدواج بین ایرانیان اشاره کرده‌اند، متون چینی، بودایی، ژاپنی و کره‌ای نیز در این مورد اطلاعات جالبی دارند. مقالۀ حاضر بر آن است تا با روش توصیفی تحلیلی و بررسی تطبیقی شواهد مربوطه در متون شرقی و غربی، سنت خوئدوده را در میان زرتشتیان داخل و خارج ایرانشهر بررسی کند. مداقه در این متون نتایجی را در بر دارد. نخست، آن‌که اطلاعات این متون را می توان به دو دسته تقسیم کرد. قسمتی از این اطلاعات گزارش‌هایی را شامل می‌شوند که به این رسم در بین زرتشتیان و دیگر اقوام زرتشتی خارج از ایران می‌پردازند. بخش دیگر مربوط به ایرانیان زرتشتی مهاجر در شرق دور است. کتیبۀ مقبرۀ ماشی(mǎ shì (馬氏)) در چانگ آن (cháng’ān (長安))، از جمله مهمترین این داده‌هاست که چگونگی این رسم در بین ایرانیان مهاجر در چین را نشان می‌دهد. مدعای نویسنده این است که بر طبق این متون، رسم ازدواج با محارم، عملی دینی بوده که تنها متعلق به ایرانیان نبوده بلکه درمیان بیشتر آریایی هایی که بر دین زرتشتی بودند رواج داشته‌است.

xwedodah in far eastern sources; ethnic or religious tradition?

the term xwedodah is one of the most important concepts of zoroastrian jurisprudence, which is interpreted as consanguine marriage. among the evidences related to the existence of this custom among some iranians, there are greek and roman texts, which were explored by researchers. but the greeks and romans were not the only nations that mentioned this type of marriage between iranians. chinese, buddhist, japanese and korean texts also have interesting information about xwēdōdah. the present article aims to examine the evidence related to xwēdōdah in these texts. working on these sources gives us important results. first, the information of these texts can be divided into two categories. part of this information includes reports that deal with this custom among iranians and other ethnic groups of iranian origin. the rest is related to iranian immigrants in the far east. the tomb inscription of mǎ shì (馬氏) in cháng’ān (長安) is one of the main data that shows how consanguine marriage was practiced among iranian immigrants in china. secondly, according to these texts, xwēdōdah was a religious practice that did not only belong to iranians, but was prevalent among most of the aryans who followed the zoroastrian religion.