بستر اجتماعی حضور پریان در اساطیر ایرانی و انیرانی مطالعۀ موردی: بررسی تطبیقی داستان ملوزین با اسطوره‌های ایرانی

ملوزین در اسطوره های غربی نام پریی است نیمه انسان نیمه حیوان که برای همسر انسانی خود ثروت و باروری به ارمغان می آورد. اما این مزایا از دست می رود. چگونه؟ اینجاست که اندیشۀ بشری به کار می افتد و داستانی خلق می کند که در بیشتر فرهنگها، از جمله در فرهنگ و اسطوره های ایران نمونه هایی از آن را در قالب داستان های پریان می توان سراغ گرفت. ملوزین شرط می کند هرگز همسرش او را به هنگام شستشو نبیند. پیمان شکسته می شود و ملوزین برای همیشه همسر و خانواده اش را ترک می کند. برای آنکه داستانی ملوزینی باشد، باید سه عنصر داشته باشد: ملاقات انسان و موجودی پریوار، گذاشتن شرطی یا پیمانی میان آن دو، شکسته شدن پیمان که معمولاً به رفتن پری می انجامد.  در این مقاله، کوشیدیم چند داستان ایرانی را با مضمون ملوزینی مقایسه کنیم و طرح ملوزینی و برخی بن مایه های داستان را در افسانه های ایرانی ردیابی کنیم. روش پژوهش در این بررسی اسطوره شناسی تطبیقی است. از جمله داستان های ایرانی که آشکارا عناصر ملوزینی دارند، «فایز و پری» و «حسن بصری» اند. در مورد «داستان سیاوش» شاید به این راحتی نتوان از مضمون ملوزینی سخن گفت، هر چند وجود عناصر متعددی از داستان ملوزین می تواند دلیلی بر وجود آن و به هم ریختگی عناصر آن باشد و حتی بتواند ما را به یافتن چند بن مایۀ از دست رفته در این اسطوره نزدیک کند.

mélusine and some iranian fairy tales: a comparative study

in the fourteenth century, two french novels were published under the name “melusine”. melusine was a semi-human-semi-animal creature (snake or fish). she brought wealth and fertility to his human husband, but on the condition that her husband never watches her while bathing. the pact was broken and she was forced to leave her husband and family forever. in eurasian stories, we come across similar stories, but there are some differences. according to georges dumézil, in order to be a melusinian story, it must have these three elements: a human and a fairy meet, there is a requirement or a pact, the pact is broken and the fairy goes away. in iranian mythology, we encounter such motives. in this article, we tried to compare some iranian stories with melusine’s story. the stories of fayez and perry, and hassan basri are among those which clearly have a melusinian pattern. in the case of siavash, it may not be easy to talk about a melusinian pattern, although the existence of several elements of the story of melusine can give some clues to recognize an underlying pattern, and these elements can even lead us to find a few missing motifs in the myth of siavash.