آسیاب‌های آبی: ساختاری اجتماعی - اقتصادی درمنطقه کوهستانی هورامان، طی دوره قاجار و پهلوی

این مقاله به ساختار و عملکرد آسیاب های آبی در منطقه کوهستانی هورامان می پردازد. آسیاب های آبی با ساختاری فنی که زاییده دانش بومی و روشی هوشمندانه از گذشتگان است در راستای ایجاد تعادل بین نیازها و خواسته های جوامع انسانی با امکانات بالفعل و بالقوه موجود در محیط های مختلف شکل گرفته است. با توجه به اینکه نان مهم ترین خوراک مردمان گذشته بوده است، آسیاب و حرفه آسیابانی به واسطه ارتباط با معیشت، تغذیه و شیوه گردآوری غذا، بخشی از مطالعات حوزه تاریخ اجتماعی به شمار می رود. بنابراین با پژوهش در این موضوعات می توان به نقش مهم و کارکرد آسیاب های آبی در عرصه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع محلی در گذشته آشنا شد. در این پژوهش سعی بر این است که به بررسی و مطالعه آسیاب های آبی منطقه هورامان به عنوان بخشی از فرهنگ مادی به جای مانده از ادوارقاجار و پهلوی پرداخته شود؛ و به این پرسش پاسخ دهد: آسیاب های آبی هورامان، طی دوران قاجار و پهلوی، چه نقشی در تداوم و تحول زیستی منطقه، به لحاظ ساختاراجتماعی – اقتصادی داشته اند؟ روش پژوهش توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر مطالعات میدانی، منابع محلی، تاریخ شفاهی بصورت مصاحبه با پژوهشگران بومی و اشخاصی که بصورت نسل در نسل شغل آسیابانی را به ارث برده اند، صورت پذیرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد آسیاب های آبی هورامان با وجود اینکه در یک منطقه کوهستانی و صعبالعبور ایجاد شده اند همواره علاوه بر عملکرد اصلی خود یعنی، آرد کردن غلات برای پختن نان، در معیشت و تداوم زیست در این منطقه به لحاظ اجتماعی و اقتصادی نقش ایفا کرده اند. بنابراین آسیاب های هورامان از یک سو نقش بی بدیلی در شکل دادن و تنظیم روابط اجتماعی جوامع درون منطقه و برون منطقه ای داشته است. و از سوی دیگر به طور گسترده به بافت اجتماعی – اقتصادی جوامع هورامان که به دلیل کمبود زمین در منطقه کوهستانی، کشاورزی مناسبی نداشته اند؛ کمک کرده است.

water mills: socio-economic structure in hawraman mountain region during qajar and pahlavi period

this article examines the structure and function of water mills in horaman mountain region. water mills are a technical structure that is the result of indigenous knowledge and a smart method from the ancestors in creating a balance between the needs and demands of human societies with the actual and potential facilities available in different environments with different geographical conditions. due to its connection with livelihood, nutrition and gathering of food (bread is the most important food) by people in the past periods, mills and miller are considering a part of social history studies. therefore, by researching in these issues, one can get to know the important role and function of water mills in the cultural, social and economic fields of past societies. the purpose of this research is to investigate and recognize water mills as a part of the material culture left over from the qajar and pahlavi eras to finally answer this question: what role did horaman mills play in the continuity and biological evolution of the region, in terms of socio-economic structure during the qajar and pahlavi periods? the method of this research is descriptive and analytical, and it uses field studies, travelogues, oral history in the form of interviews with local researchers and people who have been in charge of miller jobs for generations. the results of the research show that horaman water mills, despite being established in a mountainous and inaccessible region, have always played a role in the social and economic life of the region in addition to their main function of flouring grains for baking bread;  and by this means, it has provided the connection between the plains and the mountains, and in a way, it has provided a unique role in shaping and regulating the social relations of the communities inside and outside the region. in the end, horaman water mills were not just a tool for grain flour, but widely has helped for the socio-economic fabric of horaman communities, which did not have proper agriculture due to the lack of land in the mountainous region.