حمام‌خانه و گرمابه در جهان ایرانی؛ از آغاز تا پایان کار ساسانیان

فرهنگ شست‌وشو نزد نگاه معاصر، یکی از مولفه‌های ارزیابی فرهنگ‌های کهن برشمرده می‌شود و از این‌رو، تحقیق درباره آن، یک ضرورت است. این‌که ریشه مساله، یعنی درک نیاز به پاک ساختن تن بر چه مبنایی بوده، نخستین گام وارسی موضوع مورد بحث است. در ادامه، پرداختن به این که سازه‌های مشخص و مرتبط با استحمام از چه زمانی و در کجا پیدایی یافت و چگونه این مساله در جاهای دیگر ظهور کرد، مسیر پژوهشی را بنیاد می‌نهد. سپس چگونگی رو آوردن به گرمابه و فرهنگ شست‌وشو با آب گرم، بررسی و نمونه‌های تاریخی و باستان‌شناختی آن‌ها ارزیابی می‌شود. در این پژوهش دیده شد گرچه طبق اصلی مهم در آیین زرتشتی و در دوران چیرگی این دین، امکان برپایی و نشر فرهنگ استحمام در گرمابه‌هایی به سبک یونانیرومی ممکن نبوده است، اما این مساله به مفهوم دور بودن ایرانیان از فرهنگ پاکیزگی نبوده و در این‌باره، شاهدهای جالب توجهی در اختیار است. این مساله حتی درباره وجود مکان‌های اختصاصی برای شنا نیز قابل اثبات است. در حقیقت، تنوع فرهنگ‌های ایرانی و انیرانی رایج در فلات ایران، دروازه هرگونه نتیجه‌گیری یک‌سویه‌ در این زمینه را مسدود می‌کند. مقاله پیش‌ رو نشان می‌دهد که در فرهنگ زرتشتی، در کنار وجود شیوه‌‌ای از فضاسازی جهت تسهیل استحمام با آب سرد، نوعی از گرمابه نیز پدید آمد که با ساختار رومی متفاوت بود. هم‌چنین بیان شد که در محتوای اساطیر ایران باستان نیز ارزشمندی فرهنگ شست‌وشو قابل پیگیری است و این می‌تواند بنیادی بر وارسی‌های میدانی-تطبیقی آن در گستره باستان‌شناسی اساطیر باشد

Bathhouses and Thermae in the Iranian world; From the beginning to the end of the Sassanids era

In the contemporary view, washing culture is considered as one of the components of the evaluation of ancient cultures, and therefore, research on it is a necessity. The root of the subject, which is, the need to clear up, is the first step in examining the subject matter. Next, study on when and where the structures associated with bathing, originated, and how they emerged elsewhere, provides the basis for research. Then, the reason of founding thermae and the culture of washing with warm water are studied and their archaeological evidences are evaluated. In this paper, although according to an important principle in Zoroastrianism, the possibility of establishing and disseminating the culture of bathing in GrecoRoman thermae was not possible during the domination of this religion, but it does not mean that Iranians were far from the culture of cleanliness and for this, some, interesting documents are available. This can be proven even in special places for swimming. In fact, the varieties of Iranian and nonIranian cultures in the Iranian plateau, does not allowed to judge onesided in this field. The current article shows that in Zoroastrian culture, in addition to a method of creating a reasonable space to facilitate bathing with cold water, a type of thermae emerged that was different from the Roman ones. It was also stated that the culture of washing can be traced in the mythology of ancient Iran, and this can be the basis for some fieldcomparative studies in Archaeomythology.