مطالعه تطبیقی اشراف در بافت اجتماعی ایران باستان و اسلام اولیه از دیدگاه تاریخ مفهومی

اشراف به عنوان مفهومی مهم و پرکاربرد در تحلیل های اجتماعی، در طول تاریخ یکسان فهمیده نمیشده است و سطوح مختلف مفهومی دارد. مساله اصلی این نوشتار، فهم تاثیرگذاری جهان بینی دو جامعه ایران باستان متاخر و اسلامی نخستین به عنوان دو خاستگاه اصلی، بر مفهوم اشرافیت در دوره اسلامی تاریخ ایران است. این مساله در قالب این پرسش که جوامع ایران اواخر دوره باستان و جامعه نخستین اسلامی چه فهمی از اشراف داشتند؟ در پی پاسخ برآمد. نوشتار حاضر با تکیه بر روش تاریخ مفهومی بافت اجتماعی جوامع مذکور را مطالعه نموده تا مولفه هایی مفهومی بدست دهد و در ادامه با تکیه بر روش تطبیقی، مولفه های اشرافیت در این دو جامعه را با هم مقایسه کرده است. در هر دو جامعه، اهمیت تبار اشرافی بسیار مهم بود، اما ساختار پیچیده تر اجتماعی در ایران باستان و وابستگی آنان به زمین و ایدئولوژی پادشاهی ایرانیان، سبب شده بود تا  فهم اشراف در مقایسه با ساخت قبیله ای در میان اعراب تازه مسلمان متفاوت باشد. این تفاوت مفهومی، بر واقعیت اجتماعی اثرگذار بود و در دوره ی اسلامی تاریخ ایران، مفهومی چندلایه از اشراف را بوجود آورد.

Comparative study on the Nobility in the social Context of ancient Iran and early IslamFrom the perspective of conceptual history

Nobility, as an important and widely used concept in social analysis, has not been understood the same throughout history and has different levels of meaning. The main issue of this essay is to understand the impact of the worldview of the two societies, late ancient Iran and the early Islamic as the two main origins, on the concept of nobility in the Islamic period of Iranian history. To answer this problem, the question must be answered as to what the nobility understood in late ancient Iran and early Islam.Based on the conceptual history method, the present essay studies the social context of the mentioned societies in order to obtain conceptual components, and then, based on the comparative method, compares the components of nobility in these two societies. In both societies, the ancestry of the nobility was very important, but the more complex social structure in ancient Iran, their dependence on land, and the ideology of the Iranian monarchy made the understanding of the nobility different from the tribal structure among the new Muslim Arabs. This conceptual difference affected the social reality and created a multilayered concept of nobility in the Islamic period of Iranian history. Key Words:Nobility, Ancient Iran, Islam, conceptual History, comparative Study