نقش اشراف در عزل و نصب پادشاهان اشکانی (از برآمدن اشکانیان تا پایان پادشاهی اردوان دوم)

در دوره‌ اشکانیان، اشراف و بزرگان از ارکان اصلی دستگاه پادشاهی بودند. آنها امتیازهای ویژه‌ای در دربار داشتند و عضو شورای بزرگان یا انجمن‌های سلطنتی بودند که گهگاه به گزینش یا خلع پادشاهان می‌پرداختند. اگرچه در سال‌های آغاز شاهنشاهی اشکانی، پادشاهان از حمایت و همکاری اشراف و بزرگان برخوردار بودند و قدرت شاهنشاه به مراتب بر قدرت اشراف و بلندپایگان برتری داشت، اما با گسترش قلمرو اشکانیان و با گشوده شدن سرزمین‌های تازه، اشراف قدرت بیشتری کسب کردند. افزایش قدرت اشراف باعث شد که در دوران گسیختگی دستگاه پادشاهی، ردپای آنها در برخی شاه‌گزینی‌ها و یا عزل پادشاهان اشکانی دیده شود. سوال اصلی در پژوهش این است که اشراف و بزرگان اشکانی از آغاز فرمانروایی اشکانیان (247 پ. م.) تا پایان پادشاهی اردوان دوم (10/11 38 م.) چه نقشی در عزل و نصب پادشاهان داشته‌اند؟ این جستار نشان می‌دهد در این برهه از تاریخ اشکانیان، هنگامی که پادشاه نیرومندی بر تخت سلطنت تکیه می‌زد، گزینش ولیعهد به‌دست خود او انجام می‌گرفت اما در دوره‌ ناتوانی و ضعف دستگاه پادشاهی، زمینه برای مداخله‌ اشراف و انجمن‌های مشورتی در انتخاب یا عزل پادشاه فراهم می‌آمد. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و به‌دستاویز منابع گوناگون به بررسی و تحلیل نقش بزرگان و اشراف در شاه‌گزینی پادشاهان اشکانی از آغاز تا مرگ اردوان دوم پرداخته خواهد شد. کلید واژه‌ها: اشکانیان، خاندان‌های نژاده، اشراف و بزرگان، عزل و نصب پادشاهان.

Role of Nobles in Selection and Dismissal of Parthian Kings

Abstract In the Parthian era, the lords and nobles were the most influential persons in the government. They enjoyed certain privileges in the court and were the members of council of nobles or royal associations where they often made selection and dismissal of the kings. While in the early years of Parthian empire, the kings had been supported by the lords and nobles and power was absolutely stronger than that of noble and highranking people, they gained more power as the Parthian domains were expanding new territories were conquered. The influence of increasingly empowered nobles was obviously revealed when the Parthian government was collapsing and the nobles begun to appoint or remove the kings. The substantial question of this study is that what the role had the Parthian’s nobilities played in dismissal and appointment of kings from the beginning of Parthian ruling ( 247 . A.C) by the end of Artabanus II (3 11 / 10 c)’s rule? This essay shows that in that moment of history king was in power. But when the government was in weakness, it prepared the ground for nobilities and council associations to get involve in dismissal and appointment of kings. This study, by using descriptive – analytical method and various sources, will deal with the role of nobilities in selecting the Parthian’s kings from early ruling up to death of Artabanus II.