رهیافتی اسلامی در مفهوم سازی بنیادی عملیات روانی (مطالعه سیره نظامی امام علی(علیه السلام))

مقدمه: این مقاله در حوزه عملیات روانی در جنگ نظامی است، به سبب میزان تاثیرگذاری، اهمیت و فقدان ادبیات بومی و دینی مراجعه به مبانی دینی از جمله سیره امیرالمومنین(ع) را ضروری می‌سازد. «چیستی اصول عملیات روانی در سیره نظامی امیرالمومنین(ع)» سوال اصلی مقاله حاضر است. به منظور پاسخ به این سوال، از میان تحرک نظامی متعدد حضرت، سه جنگ گسترده جمل، صفین و نهروان انتخاب گردید. روش: با توجه به اصول سیره‌پژوهی و استخراج منطق رفتاری ثابت معصوم(ع)، اطلاعات گردآوری شده از طریق مطالعه کتابخانه‌ای، به روش استراتژی مفهوم سازی بنیادی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج: با ذکر موارد و انواع عملیات روانی «تاکتیکی»، «استراتژیک»، «تحکیمی»، «عملیات روانی در بحران» در سیره نظامی امیرالمومنین(ع) و در سه بازه پیش از جنگ، حین جنگ و پس از جنگ، از طریق مفهوم‌سازی بنیادی، مقوله‌های اساسی عملیات روانی را در سیره حضرت براساس سه‌گانه بینشی، گرایشی و رفتاری برشمرده‌است و سعی نموده تا گامی در تعریف اسلامی از عملیات روانی بردارد. مقوله‌های اساسی مذکور عبارتند از: نگرش منطقی، نمادسازی و نمادسوزی، توجه به ظرفیتهای اجتماعی، نفوذ عاطفی، خلق انفعال در جبهه مقابل، ظرفیت آفرینی داخلی و موضع گیری فعال. بحث: عملیات روانی در سیره نظامی امیرالمومنین(ع)، جوانب و مختصات خود را دارد و به طور خاص، سه اصل هدایت‌گری، تقوا و معنویت‌گرایی بر آن سایه افکنده است.