تحلیل همدیدی سرماهای شدید شمال خراسان

تغییرات شدید دما از جمله کاهش آن، پدیده‌ای نامطلوب برای موجودات زنده بوده و اثرات نامطلوبی نیز بر فعالیت‌های کشاورزی، سازه‌ها و تاسیسات دارد. پژوهش حاضر در صدد شناسایی الگوهای همدید موثر در ایجاد سرماهای شدید در شمال خراسان است تا با شناسایی و پیش بینی زمان درست ورود این الگوها به منطقه بتوان هشدارهای لازم جهت جلوگیری و کاهش اثرات را انجام داد. به منظور مطالعه سرماهای شدید در شمال خراسان ابتدا براساس داده های دمای هوا و سرعت باد و با استفاده از رابطه دمای سوزباد (wct ) روزهای دارای سرمای شدید در دوره آماری (2005-1984) مشخص شد. در این شاخص مقادیر کمتر از 36 به عنوان سرمای شدید محسوب می شود. در داده‌های بلند مدت ایستگاه-های همدید، میانگینِ مجموع تعداد روزهای با مقدار شاخص کمتر از 36، در 4 ایستگاه، 530 روز بوده است. بنابراین جهت محدود کردن روزهای مورد مطالعه، روزهای با شاخص کمتر از 20 و با پوشش حداقل 3 ایستگاه، برای مطالعه انتخاب شدند. در ادامه به منظور شناسایی و طبقه بندی الگوهای همدید ایجاد کننده سرماهای شدید منطقه شمال خراسان از داده های مربوط به فشار، دما، مولفه باد نصف النهاری و مداری (u ,v) (به منظور ترسیم نقشه خطوط جریان و تاوایی) و ناهنجاری فشار و دما در ترازهای مختلف استفاده شد. نتایج نشان داد در 70 درصد موارد سامانه بندالی و در بقیه موارد استقرار ناوه عمیق روی شمال ایران عامل اصلی فرارفت سرماهای شدید به شمال خراسان بوده است. این فرارفت در پی نفوذ سامانه های گرمایی از مسیر شمالی و شمال شرقی و یا نفوذ سامانه‌های گرمایی یا گرمایی- پویشی از مسیر شمال غربی به عنوان دو منبع اصلی رخ داده است.