تحلیل آماری - همدید بارش ‌های سنگین دو حوضه آبریز کرخه و دز

بارش ‌های سنگین به عنوان عامل مخاطره انگیز در بروز حوادث طبیعی نظیر سیل هستند. بنابراین شناسایی و پیش‌بینی وقوع آنها از جمله اقداماتی است که می‌تواند خسارت‌های ناشی از آن را کاهش داد. این مطالعه با هدف تحلیل و تبیین بارش‌های سنگین با استفاده از روش‌های آماری – همدید انجام گرفت. بدین منظور از داده‌های بارش 14 ایستگاه سینوپتیکی و باران‌سنجی دو حوضه کرخه و دز در بازه زمانی 60 ساله (2019 – 1959) استفاده شد. در این رابطه ابتدا با استفاده از تابع توزیع احتمالات حد نهایی تیپ یک (گامبل) آستانه بارش سنگین تعیین شد. نتایج بدست آمده از آستانه‌های بارش سنگین مشخص کردند که به‌طور متوسط بارش بیش از 7/40 میلی‌متر در حوضه کرخه و متوسط بارش بیش از 47 میلی‌متر در حوضه دز به عنوان بارش سنگین محسوب می‌شوند. تعداد روزهای بارش سنگین حوضه کرخه متوسط 118 روز و حوضه دز 81 روز است. آستانه سیلاب‌خیزی حوضه کرخه کمتر از حوضه دز است. بنابراین بارش‌های کرخه ناگهانی‌تر و نامنظم‌تر رخ می‌دهد در حالی بارش‌های حوضه دز از سری‌های زمانی به‌هنجارتری برخوردار است. در نتیجه حوضه کرخه از نظر افزایش بارش‌های سنگین منجر به سیلاب آسیب‌پذیرتر از حوضه دز است. نتایج حاصل از تحلیل همدید نشان داد در تمام الگوها همدیدی سامانه‌های سودانی و سامانه ادغامی سودانی – مدیترانه نقش ﻣﺆثری در ایجاد بارش سنگین همزمان در هر دو حوضه کرخه و دز داشته‌اند. همچنین عمیق شدن ناوه مدیترانه در ترازهای میانی جو سبب فعال شدن سامانه کم‌فشار مرطوب بر روی سودان و دریای سرخ می‌شود. سامانه سودانی به واسطه حرکت به سمت شمال و شمال شرقی ناوه مدیترانه بر روی منطقه مورد مطالعه سبب ایجاد بارش سنگین می‌شود. منبع اصلی ﺗﺄمین رطوبت این بارش از دریای عرب، دریای عمان، دریای سرخ و مدیترانه است.