رخدادهای فرین امواج سرمایی و گرمایی مناطق شمال شرقی ایران طی دوره 2020-2001

رخدادهای فرین دمایی برای یک دوره 20 ساله (2020 - 2001) بر اساس داده‌های ایستگاه‌های هواشناسی همدیدی مشهد، سبزوار، قوچان، نیشابور، بجنورد و گنبد کاووس استخراج شد و الگوهای جوی منجر به این رخدادهای فرین بررسی شد. در این دوره مجموعا 158 مورد موج سرمایی و 1014 مورد موج گرمایی در ایستگاه های منتخب منطقه مورد مطالعه به ثبت رسیده است. از دیدگاه آماری پس از استفاده از روش ناپارامتریک تخمین شیب سن برای هیچکدام از ایستگاه ها روند افزایشی قابل ملاحظه ای در شدت امواج سرمایی مشاهده نشد و بیشترین روند کاهش شدت امواج سرمایی مربوط به ایستگاه مشهد به میزان 0.045 درجه سلسیوس در سال ‌می‌باشد. تعداد وقوع امواج سرمایی در طول دوره آماری در ایستگاه‌های قوچان، نیشابور و گنبد کاووس افزایشی و در ایستگاه‌های مشهد، سبزوار و بجنورد کاهشی بوده است. بیشترین روند کاهشی شدت امواج گرمایی مربوط به ایستگاه قوچان به میزان 0.056 درجه سلسیوس در سال ‌می‌باشد و روند افزایشی شدیدی برای هیچکدام از ایستگاه‌ها و در هیچ یک از سطوح معناداری مشاهده نشده است. تعداد وقوع امواج گرمایی در طول دوره آماری در ایستگاه‌های سبزوار، نیشابور و گنبد کاووس افزایشی و در ایستگاه‌های مشهد، قوچان و بجنورد کاهشی بوده است. از دیدگاه تحلیل همدیدی تقویت دو سامانه پرفشار (سیبری و روی اروپا) و گسترش زبانه‌های مداری این دو سامانه و ایجاد کمربند فشار زیاد در عرض‌های جغرافیایی حدود 35 تا 55 درجه شمالی و الگوی بندالی ارتفاعی تراز 500 هکتوپاسکال و گسترش پشته ارتفاعی از جنوب ایران تا شمال غرب دریاچه آرال و تاثیر منطقه مورد مطالعه از ناوه کج فعال ‌می‌تواند به کاهش دمای محسوس و رخداد موج سرمایی بیانجامد که با وزش بادهای شمال شرقی تراز 850 هکتوپاسکال همراه است. در مقابل، گسترش زبانه سامانه پرفشار اروپایی به شمال شرق کشور همراه با تاثیر پذیری منطقه از پشته پرارتفاع جنب حاره با مرکزیت شمال آفریقا و افزایش ارتفاع ژئوپتانسیلی تراز 500 هکتوپاسکال نسبت به میانگین بلند مدت دوره مشابه باعث بروز موج گرمایی و افزایش دمای محسوس ‌می‌گردد

extreme events of cold and heat waves in the northeastern regions of iran during the period 2001-2020

thermal temperature events for a period of 20 years (2001-2020) were extracted based on the data of synoptic meteorological stations in mashhad, sabzevar, quchan, neishabour, bojnourd and gonbad kavous and the atmospheric patterns leading to these events were investigated. in this period, a total of 158 cases of cold waves and 1,014 cases of heat waves have been recorded in selected stations in the study area.from a statistical point of view, after using the sen’s slope estimator nonparametric method, it has been shown that there was no significant increase in the intensity of cold waves for none of the stations and the highest trend of decreasing the intensity of cold waves is related to mashhad station by 0.045 degrees celsius per year. the number of cold waves during the statistical period has increased in quchan, neishabour and gonbad kavous stations and has decreased in mashhad, sabzevar and bojnourd stations. the highest decreasing trend of heat waves is related to quchan station by 0.056 degrees celsius per year and no sharp increasing trend has been observed for any of the stations and at any of the significant levels. the number of heat waves during the statistical period has increased in sabzevar, neishabour and gonbad kavous stations and has decreased in mashhad, quchan and bojnourd stations. from the point of view of synoptic analysis, strengthening of two high pressure systems (siberia and zinc in europe) and expansion of orbital tabs of these two systems and creating high pressure belt in latitudes about 35 to 55 degrees north and altitude banding pattern of 500 hpa northwest of the aral sea and the impact of the study area on the active tilt canal can lead to a noticeable decrease in temperature and the occurrence of a cold wave, which is associated with northeast winds of 850 hpa. in contrast, the spread of the european high-pressure system to the northeast of the country, along with the region’s impact from the high-altitude subtropical ridge centered on north africa and increasing the geopotential height of 500 hpa compared to the long-term average of the same period causes heat waves and temperature increases.thermal temperature events for a period of 20 years (2001-2020) were extracted based on the data of synoptic meteorological stations in mashhad, sabzevar, quchan, neishabour, bojnourd and gonbad kavous and the atmospheric patterns leading to these events were investigated. in this period, a total of 158 cases of cold waves and 1,014 cases of heat waves have been recorded in selected stations in the study area.from a statistical point of view, after using the sen’s slope estimator nonparametric method, it has been shown that there was no significant increase in the intensity of cold waves for none of the stations and the highest trend of decreasing the intensity of cold waves is related to mashhad station by 0.045 degrees celsius per year. the number of cold waves during the statistical period has increased in quchan, neishabour and gonbad kavous stations and has decreased in mashhad, sabzevar and bojnourd stations. the highest decreasing trend of heat waves is related to quchan station by 0.056 degrees celsius per year and no sharp increasing trend has been observed for any of the stations and at any of the significant levels. the number of heat waves during the statistical period has increased in sabzevar, neishabour and gonbad kavous stations and has decreased in mashhad, quchan and bojnourd stations. from the point of view of synoptic analysis,