نگرشی نو در تعیین جو تابستانه ایران

ادعای نیاز به بروز رسانی تعریف فصول در نتیجه این واقعیت شکل گرفته است که در تعاریف هواشناختی و نجومی شرایط جو واقعی لحاظ نشده‌اند. در این پژوهش با بهره‌گیری از داده‌های بازکاوی شده دما، فشار تروپوپاوز و ارتفاع ژئوپتانسیل پایگاه مرکز ملی پیش بینی محیطی و مرکز ملی تحقیقات جو طی سال‌های 1948 تا 2016، مشخصه‌های زمانی فصل تابستان شامل زمان آغاز، اوج، دوام و پایان آن در گسترده ایران مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج بر اساس شاخص مبتنی بر دما(شاخص فیزیکی) با آستانه 25 درجه سلسیوس و دوام 10 روزه، آغاز فصل تابستان در گسترده ایران را 11 خرداد و پایان آن را 5 مهر نشان داده است. بر اساس شاخص مبتنی بر تغییرات فشار سطح تروپوپاوز(شاخص دینامیکی) با آستانه فشار کمتر از 120 هکتوپاسکال و دوام ده روزه، آغاز فصل تابستان 14 خرداد و پایان آن 9 مهر می‌باشد. نتایج ارزیابی بر اساس شاخص مبتنی بر تغییرات ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 1000 هکتوپاسکال(شاخص همدید؛ استقرار ناوه پارسی) با آستانه 50 متر و دوام ده روزه نیز آغاز و پایان فصل تابستان در گستره ایران را به ترتیب 30 اردیبهشت و 24 شهریور نشان داد. میانگین سالانه طول دوره فصل تابستان بر اساس شاخص های فیزیکی، دینامیکی و همدیدی، به ترتیب 134، 120 و 119 روز برآورد گردید. تحلیل وردایی‌های زمانی با آزمون‌های تاو کندال و آزمون نموداری منکندال دنباله‌ای نشان داد که فراوانی روزهای استیلای جو تابستانه بر گستره ایران بر اساس شاخص فیزیکی از روند افزایشی معنی‌دار برخوردار است. بر این اساس جو تابستانه میل بر آغازگری زودتر و پایان‌پذیری دیرتر دارد. ضریب همبستگی تاو 0.39 و روندی افزایشی کاملاً معنادار سری زمانی متوسط میانگین منطقه‌ای دماهای تابستانه دوره 69 ساله بیانگر تغییر اقلیم حرارتی در منطقه است. شاخص های دینامیکی و بویژه همدید برعکس شاخص فیزیکی روند کاهشی استیلای جو تابستانه را نشان می‌دهند.